Hoe geef je bewoners een gevoel van ‘thuis’ in een omgeving waar ze eigenlijk niet willen zijn? In Beekbergen opende eerder het zorggebouw Marken Haven. KAW ontwierp het gebouw en ging tijdens het ontwerpproces met opdrachtgever Atlant op zoek naar oplossingen.
Marken Haven: “Hoe durf tonen resulteerde in een zorggebouw dat vrijheid en veiligheid biedt”
‘Plek’ Marken Haven
De meest recente toevoeging aan het terrein, Marken Haven, werd ontworpen door KAW. Marken Haven telt honderd appartementen en is onderdeel van een zorgcomplex waar in totaal ruim tweehonderd mensen wonen. Begin dit jaar zond de NPO de aangrijpende documentaire Even vergeten van Kim Smeekes uit, die een treffend beeld geeft van de plek.
Het H-vormige Marken Haven is hoger dan de omliggende gebouwen en heeft een rode bakstenen gevel met ronde hoeken. In 2017 begon KAW samen met Atlant aan een ontwerptraject dat vijf jaar later zou resulteren in een modern zorggebouw. Architect Candice de Rooij is terug op de locatie.
Zorggebouw en bewoners
Marken Haven heeft vijf afdelingen, en bijna net zo veel personeel als bewoners. Greet de Groot werkt er als verzorgende. Een half jaar geleden verhuisde ze met haar afdeling van de tijdelijke huisvesting naar de nieuwbouw. In de jaren ervoor was ze nauw betrokken bij het ontwerptraject. De basis daarvoor was een vierkant, geel boek. Er staat niet alleen een globaal programma van eisen in, maar ook een groot aantal portretten van bewoners. Zo maakte Atlant aan de architecten de essentie van de opdracht duidelijk: dit zijn de mensen waarvoor jullie het doen.
Leefkwaliteit
De architecten stelden voor het gebouw te voorzien van balkons. Maar tijdens het ontwerpproces leek de buitenruimte geschrapt te gaan worden. Atlant was bezorgd over bewoners met suïcidale neigingen. De Rooij en haar collega’s vonden een oplossing in het toepassen van licht, demontabel hekwerk op de balkons. Waar het nodig is, plaats je het, en als het niet nodig is, laat je het weg. De opdrachtgever was overtuigd en de balkons kwamen er. Het leverde de bewoners veel extra leefkwaliteit op.
“Het is voor een opdrachtgever heel makkelijk om te zeggen: weet je wat? We laten die balkons wel zitten”, zegt De Rooij. ‘Maar dat deed Atlant niet, daar heb ik bewondering voor. We merken dat elke zorgorganisatie zoekt naar een manier om mensen een plek voor zichzelf te geven. En omdat een programma van eisen voor een zorggebouw eigenlijk nooit kant-en-klaar is, proberen we als architecten eerst een stapje terug te doen. Zo krijgen we meer grip op wat nu echt de behoefte is, en kunnen we gaan nadenken over oplossingen.’
Compromissen rond een zorggebouw
Vooraf dacht Atlant goed na over welke bewoner welk appartement zou krijgen. “Iemand die van gezelligheid houdt, zit perfect aan de kant van de binnentuin”, zegt De Groot. “Maar iemand die graag rust heeft, geven we een appartement aan de buitenkant.”
De woning waarin we nu staan, past in die tweede categorie. Hij is ruim en comfortabel. In een hoek zit de grote badkamer. De wasbakken zijn geschikt voor mensen die in een rolstoel zitten, maar daardoor voor het personeel net iets te laag. “Zulke compromissen moet je soms sluiten bij het ontwerpen van een zorggebouw”, legt De Rooij uit.
Lees verder onder de afbeelding.
Lef
Bij het ontwerpen van een zorggebouw ligt de weg naar een goede oplossing soms vol obstakels. Hoe eerder ontwerpers aan tafel zitten, hoe beter ze hun creatieve denkkracht kunnen inzetten. De mooiste dingen ontstaan vaak op het moment dat een opdrachtgever en een ontwerper samen lef tonen. Marken Haven is daar een goed voorbeeld van.
Candice de Rooij ontwerpt regelmatig zorggebouwen. ‘Aan het begin van het ontwerpproces vraag je jezelf als architect af: hoe kan ik net dat beetje extra doen? Voor mij zit dat hier in de buitenruimte die bewoners hebben. En in het feit dat Atlant zegt: we gaan er gewoon voor, we doen het. Het is fijn als je een opdrachtgever hebt die zo in elkaar zit.’
Luisteren
Zorgmedewerkers maken met hun inzet dagelijks het verschil voor bewoners van plekken als Marken Haven. En uiteindelijk bepalen zij samen de waarde van een gebouw. Toch is ook voor architecten een belangrijke rol weggelegd. Ruimtelijke oplossingen kunnen de kwaliteit van het leven in een zorggebouw vergroten, mits ontwerpers goed luisteren naar de mensen waarvoor ze het doen. Die aanpak levert zorgvuldig ontworpen gebouwen met een menselijk karakter op, die bewoners een gevoel geven dat zo dicht mogelijk bij thuis komt.
Marken Haven in Beekbergen, zorggebouw met lef. Lees ook: Betaalbaar, biobased bouwen voor de zorg.
Fotografie: Stijn Spoelstra.
