Gezondheid en veiligheid in de bouw is waar Volandis zich mee bezighoudt. Algemeen directeur Tjeerd Willem Hobma is met collega’s sinds enkele jaren volop bezig om het welzijn van werknemers op de kaart te zetten en de deelname aan het PAGO te laten groeien. Realistisch als hij is, weet hij dat dat niet van vandaag op morgen gaat. Maar hij heeft er alle vertrouwen in. “We moeten vooral inspireren en verleiden, dan komt de rest vanzelf.”
Tjeerd Willem Hobma: “We staan aan het begin van een transitie”
Volandis is een naam die nog niet bij iedereen direct een bel doet rinkelen, aldus directeur Tjeerd Willem Hobma. “We bestaan nu ruim tweeënhalf jaar en zijn inmiddels van start up overgegaan in een scale up.”
Het kennis- en adviescentrum voert afspraken van cao-partners in de Bouw- & Infrasector uit. Zij besloten begin 2016 onder aanvoering van Bouwend Nederland, CNV en FNV een nieuw kennis- en adviescentrum voor duurzame inzetbaarheid op te richten.
Producten en diensten
Volandis heeft producten en diensten van de opgeheven organisaties Arbouw en Fundeon overgenomen, onderhoudt en vernieuwt deze. Denk aan o.a. het PAGO, RI&E, Arbocatalogi en A-bladen. Daarnaast biedt Volandis EVC trajecten aan en verzorgt zij samen met de opleidingsbedrijven de Leermeestercursus en de nascholing. Volandis adviseert ook vakmensen en hun bedrijven en biedt alle bouwstenen voor Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit.
PAGO en DIA
Niet dat alle taken nu door Volandis zelf worden uitgevoerd, schetst Hobma. “We zijn in hoge mate een regieorganisatie.” Volandis werkt samen 22 arbodiensten voor de individuele preventiezorg en een aantal partners voor loopbaanontwikkeling, opleiding en stresscoaching.
Bouwvakkers zijn gewend dat ze iedere vier jaar een uitnodiging ontvangen voor het PAGO (Periodieke Arbeidsgezondheidskundige Onderzoek, red.). Hier is een reflectiegesprek aan toegevoegd: gezamenlijk heet dit de DIA (Duurzame Inzetbaarheidsanalyse, red.). Tijdens het gesprek staan Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit centraal.
“Hierin zie je het onderhandelingsresultaat van de cao-tafel terug”, vertelt Hobma. De werkgevers zetten in op opleiden, vakbonden zetten in op werkplezier en waardering. Veiligheid en gezondheid vinden ze allebei belangrijk. 110.000 mensen uit de bouw vallen onder de cao en die werken voor zo’n achtduizend bedrijven.
Zowel UTA’s (Uitvoerend Technisch Administratief, red.) als bouwplaatswerknemers krijgen minimaal eens per vier jaar een uitnodiging voor het medisch onderzoek. Hobma: “Het afgelopen jaar hebben zo’n tienduizend werknemers deelgenomen aan de DIA. We zitten op een opkomstpercentage van veertig procent, maar dat is historisch laag. We mikken uiteindelijk op een percentage van tachtig procent. Het is ook gek, heel Nederland wil wel een preventieve gezondheidscheck, even kijken hoe het ervoor staat. De bouwvakker krijgt dat dan op kosten van zijn baas en die komt vervolgens niet. Voor ons is het de kunst om ze te verleiden om deel te nemen.”
Bedrijfstakverslag
Reden om ook in 2017 een bedrijfstakverslag te maken. Hieruit blijkt dat maar liefst tachtig procent van de werknemers aangeeft tevreden te zijn over zijn functie-inhoud. Uit de inventarisatie van de uitgevoerde PAGO’s blijkt daarnaast dat in 2017 werknemers honkvast en tevreden zijn. Hobma: “Ze voelen zich gewaardeerd, al kan de beloning beter. Vooral bij de kleinere bedrijven is er sprake van een toenemende behoefte aan functioneringsgesprekken. Daarnaast zien we dat de werkstress op de bouwplaats toeneemt.”
Hobma: “Vanaf september 2017 zitten we op duizend DIA’s per maand. We zien dat er vaker gebruik wordt gemaakt van preventiezorg. Als iemand tijdens de DIA aangeeft dat het hem over de schoenen loopt, kan hij (kosteloos) gebruikmaken van een werkstresstraject. We zien nu dat die pot geld voor het eerst op is. Het werkt goed. We hebben dan ook het budget voor de stressvoorziening verhoogd.”
Zzp’ers
Het roept wel de vraag op of de DIA voor zzp’ers ook niet gewenst zijn. Hobma: “Dat zouden we wel graag willen. Inmiddels zijn er honderdduizend mensen die zijn afgevloeid of al dan niet vrijwillig voor zichzelf zijn begonnen. Die mensen zie ik niet meer terugkomen bij bedrijven. Als je een goede vakman bent, kun je een tarief van meer dan veertig euro per uur vragen. Er is momenteel geen incentive om terug te komen. We hebben wel een verkenning gedaan om te kijken of de arbeidsongeschiktheidsverzekeraars bereid zouden zijn om te investeren in de preventie voor de zzp’er. Ze zeggen ja, maar doen het niet. De ellende moet hoger oplopen. Er zijn veel zzp’ers die geen arbeidsongeschiktheidsverzekering hebben en niets weg leggen voor hun pensioen.”
Handjes nodig
Het gaat goed met de economie en dat heeft zijn weerslag in de bouw. Hobma: “Je krijgt de mensen in de Bouw & Infra momenteel niet aangesleept. Je moet zorgen voor een goede instroom vooral uit andere sectoren. Bij banken en verzekeraars vertrekken nu veel goed opgeleide mensen, die moet je zien te verleiden voor een baan in de bouw. Vergeet niet dat bij de grote bouwbedrijven tot zeventig procent van de mensen op kantoor werken. Je moet dan wel met een aantrekkelijk bod komen.”
Veiligheid
De cultuur is wel veranderd op de bouwplaats. “Een team met bouwvakkers willen graag hun vrijheid, maar iedereen heeft tegenwoordig zijn eigen gebiedje. Nu zie je dat er veel partijen rondlopen die elkaar niet kennen of zelfs dezelfde taal niet spreken dan ontstaat er onveiligheid. We zijn nu samen met Bouwend Nederland ‘Bouwspraak’ gestart. Dit zijn universele afspraken over gebaren voor woorden als omhoog, omlaag, achteruit naar voren. Ook al ken je elkaar niet zo goed, wat zijn de afspraken?”
Als het om veiligheid draait geeft Volandisaan werkgevers veel tools mee. Hobma: “De norm staat in de arbocatalogus, dat is waar de ISZW (voorheen Arbeidsinspectie) zijn akkoord op geeft. Daar moet je als sector aangeven wat de norm is voor goed en veilig werken. Daar leiden we allerlei instrumenten vanaf zoals: A-bladen, adviezen, het Handboek arbeidsmiddelen, de RI&E, Storybuilder en Toolboxen zodat de werkgever ermee aan de slag kan gaan. Want nog een tiende bord ophangen dat je je helm op moet zetten, gaat niet werken. Je moet werknemers zien te verleiden.”
Grote jongens
Ondanks de goede intenties en de voorhanden tools stabiliseert de veiligheid in de bouw, zo is terug te lezen in het bedrijfstakverslag. “Veel bouwbedrijven doen er van alles aan om die veiligheid te vergroten. Ze hebben een eigen app die je kunt gebruiken op de bouwplaats, maar dat wil nog niet zeggen dat het vanzelf werkt. De grote jongens hebben veiligheid doorgaans prima op orde, die hebben het beleid en zetten handhavers in, maar de cultuur van veilig en gezond werken is er dan nog niet. De bouw moet zo’n transitie nog door. De norm is dat iemand die nu in de bouw begint ook veilig de eindstreep moet halen.”
“Teveel tegelzetters en dakdekkers vallen uit”, ziet Hobma. De gezondheidsklachten dalen weliswaar, maar een derde van de Nederlanders eet niet gezond en doet niet aan sport. Ze hebben chronische ziekten. Dat is een grote groep. Door goed voor te lichten, proberen we deze groep te bereiken. Het risico zit vooral bij kleinere aannemers. Dat komt onder andere ook omdat die grotere aannemers percentueel meer kantoorpersoneel hebben.”
MKB
Heeft het ook niet met de cultuur te maken? Kleinere bedrijven hebben wellicht minder tijd om aan duurzame inzetbaarheid te denken. Hobma: “In het MKB wordt er veel aan de keukentafel opgelost. Die hebben geen HR-adviseur. Dat gaat vaak prima. Er is direct contact met als insteek: ‘we lossen het samen wel op’. Tegelijkertijd zijn er geen functioneringsgesprekken. In die bedrijven is het niet gebruikelijk om even samen te gaan zitten om te kijken hoe het gaat.”
In het MKB zien ze niet altijd de meerwaarde van de DIA, schetst Hobma. “De DIA kost een dagdeel en dat is inkomstenderving. Voor ons is het een uitdaging om het in de logistieke sfeer zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Dat de mensen binnen een half uur op de locatie kunnen zijn. Dat ze een afspraak gemakkelijk kunnen inplannen. We organiseren de DIA’s nu met 22 arbodiensten. Het is een ingewikkelde puzzel. Het kan wat ons betreft ook wel met wat minder arbodiensten, maar we willen wel de landelijke dekking houden.”
Gloeiende plaat
Hobma is gedreven. De opkomst kan hoger en de veiligheid kan altijd beter, maar het voelt niet als een druppel op de gloeiende plaat. “We staan aan het begin van een transitie. We willen tachtig procent van de werknemers in beweging krijgen en tachtig procent van de bedrijven in 2020, maar dat gaan we niet halen. Is dat erg? Nee, maar we komen er wel. We gaan slimmer werken, we gaan onderhandelen met cao-partners, de kosten kunnen omlaag. We moeten dappere keuzes gaan maken. Veiligheid en gezondheid zitten nog net niet genoeg bij werknemers en bedrijven tussen de oren. Het gaat goed, maar het moet nog beter. Mooi om daar dagelijks mee bezig te zijn.”
Beeld: Volandis
