Gemeente Rotterdam als gastheer voor begroeide daken
De gemeente Rotterdam is al vele jaren actief in zijn beleid om meer begroeide daken te laten aanleggen. Middels subsidieregelingen en evenementen zoals Rotterdamse Dakendagen (10-12 juni 2016) wordt veel aandacht aan het voor de gemeente noodzakelijke groen-blauw aspect van groendaken geschonken en is in Rotterdam inmiddels een behoorlijk aantal spraakmakende projecten gerealiseerd. Snel genoeg gaat het vergroenen van alle platte daken binnen haar gemeentegrenzen zeker nog niet vandaar de deelname van de gemeente aan de Green deal Groene Daken waar wordt gekeken hoe het toepassen van groendaken kan worden versneld. In Rotterdam bezochten de 43 deelnemende partijen aan de Green Deal Groene Daken enkele spraakmakende projecten.
Dakakker
De ‘Dakakker’ ligt op het oude kantoordak van het Schieblock net naast het Hofplein en is onderdeel van de nieuwbouw stadsontwikkeling Rotterdam Central District. Vanwege de crisis is de uitvoering van het stedenbouwkundige plan, vanaf het station naar het Hofplein, al enige jaren uitgesteld. Op het bestaande dak van het oude kantoor wordt al enige jaren groente gekweekt in de volle grond (daksubstraat). Het Rotterdams Milieucentrum heeft indertijd met de oude eigenaar en samen met ZUS architecten en steun van de gemeente Rotterdam (inmiddels eigenaar van het pand) de Dakakker ontwikkeld als oogstbare tuin, vergroening voor de stad en waterbuffer tijdens piekbelastingen van regenbuien. De moestuin is gerealiseerd op de oude dakbedekking van het kantoorpand dat nog steeds op de nominatie staat om een keer gesloopt te worden. De dakrand is voorzien van een inventieve, lichtgewicht gecoate EPS opstand in de vorm van een bak die na plaatsing gevuld wordt met substraat en dient als veilige dakrand. Inmiddels zit het oude kantoor, na leegstand, weer geheel gevuld met allerhande creatieve bedrijfjes en is de Dakakker een voorbeeld voor Europese initiatieven voor dakmoestuinen en trekt het jaarlijks veel toerisme vanuit Azië en is recent de gemeente Rotterdam de nieuwe eigenaar van het kantoorpand geworden.
Leveringen aan restaurateurs, rondleidingen, connecting the people zoals ook op de dakmoestuin Zuidpark in Amsterdam, workshops en verhuur met catering van het dakpaviljoen zijn momenteel de grootste verdienmodellen van de Dakakker. Of het uitsluitend telen van groente op daken rendabel is blijft natuurlijk de vraag.
“Inclusief de aantrekkingskracht van toerisme, buitenlandse bezoeken en alle netwerkcontacten in de wereld vanuit de Rotterdamse havenstad en verhuur van het paviljoen voor bijeenkomsten kan het, overigens met een kleine subsidie van de gemeente Rotterdam, nog steeds uit”, aldus Emile van Rinsum, directeur van het Rotterdams Milieucentrum.
Binnenkort wordt het dak van het paviljoen op de dakakker verder ontwikkeld tot permanente regenwateropvang voor hergebruik van regenwater op de dakakker.
Hofbogen
Het aan de overzijde van Schieblock liggende treinemplacement, genaamd De Hofbogen (officieel vroegere naam het Hofpleinviaduct) bestaat uit een 1,9 km lange oude spoorlijn gelegen op in eerste aanleg open bogen die later werden omgevormd naar dichte verhuurbare ruimte voor het gebruik als kleine winkel, werkplaats of café. Destijds een bakermat voor activiteiten maar in de jaren ’90 inzet van verdere verpaupering. In 2006 kochten vier woningcorporaties het verpauperde viaduct en inmiddels is het eigendom van Hofbogen bv, bestaande uit de Rotterdamse samenvoeging van deze woningcorporaties tot Havensteder en Vestia. Voor deze vroegere spoorlijn van Rotterdam Hofplein naar Den Haag en Scheveningen -nog aanwezig vanaf het station Hofplein tot aan de rijksweg A20- is jaren geleden voor het dakgedeelte op het Station Hofplein door ZUS architecten een ontwerp gemaakt en is de status van het gehele traject een Rijksmonument.
In beginsel hebben de crisis en wellicht het diverse eigenaarschap van de beide woningcorporaties nog niet geleid tot het gewenste resultaat om het langgerekte dak te voorzien van een volledige inrichting.
De mooie plannen zijn zeker door de crisis vanaf 2008 onder druk komen te staan om snel en daadkrachtig het volledige spoorwegemplacement om te vormen tot groen-blauw gebruiksdak met wandelgebieden. In 2015 is nog door Pro Rail een aanbesteding afgeblazen om door aannemers het volledige dak van de hofbogen vrij van spoorstaven, dwarsliggers, bovenleidingsportalen en grind op te leveren inclusief een nieuwe duurzame waterdichting. Deze werkzaamheden konden nog alleen onder de ontvangen EFRO (Europees Fonds voor regionale Ontwikkeling) subsidie in 2015 gerealiseerd worden. De offerte van de enig overgebleven inschrijver met de daarbij meegerekende risico’s voor te laat opleveren lag ver boven budget.
Het eerste gedeelte, station Hofplein is al enige jaren voorzien van de juiste dakbedekking en de onderliggende ruimtes zijn inmiddels verhuurd aan ondernemers voor ludieke winkels en verschillende restaurateurs waaronder een sterrenrestaurant.
Langzaam komt ook de dakinrichting op gang van dit gedeelte. Het oude stationsgebouw Hofplein wordt opgeknapt en krijgt deze zomer een dakterrasfunctie met inrichting van een heuse dakgaard met fruitbomen en het gebruik van oude rails als omlijsting van wandelpaden. Hekwerken zijn geplaatst en een deel van het dak krijgt straks een functie als evenemententerrein. Rob Luyk van Binder Groenprojecten, die de huidige groene inrichting realiseert, gaf tijdens zijn rondleiding aan dat er al vele jaren wordt gesproken over de plannen. Nog onbekend is wat er verderop gaat gebeuren en de afgelopen jaren is ook veel geld verspild aan dit eerste gedeelte. “Onze inrichting wordt momenteel gerealiseerd bovenop een deelinrichting die enige jaren geleden al is uitgevoerd door andere bedrijven.” Als de vraag wordt gesteld hoe het jaarlijks groen en onderhoud is geregeld geeft hij aan: “de aanleg van het eerste nieuwe gedeelte wordt nu gerealiseerd, voor wie het groenonderhoud is in de toekomst weten wij nog steeds niet. Een eerste stap is gezet om in ieder geval van de zomer gebruik te gaan maken van een mooi Rotterdams gebruiksdak.”
De High Line van Rotterdam
Leven op Daken heeft de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar veranderingen in de stad New York na oplevering van de High Line op een vergelijkbaar spoorwegemplacement zoals in Rotterdam en hierover gepubliceerd. Positieve aantrekkingskracht voor heel veel toeristen, groene wandelgebieden voor de eigen stadbewoner en daardoor de snel opgewaardeerde omgeving, geven een enorme boost aan de economische omstandigheden van de naastgelegen bebouwde omgeving. De renovatie van oude panden, nieuwbouw en aantrekkingskracht voor nieuwe horeca met winkels is versneld en inmiddels in die gebieden gerealiseerd. Bewoners bedanken openlijk, middels tekstborden op de gevel, de burgemeester voor deze actie om de High Line te realiseren. Rotterdam heeft wat dat betreft met Hofbogen het toekomstige goud in handen en voldoende mogelijkheden om met dit Rijksmonument New York te gaan evenaren.
Brussel
Wellicht ook met steun vanuit Brussel voor grootschalige demonstratieprojecten. In het kader van Horizon 2020 heeft Kurt Vandenberghe, Directeur Climate Action and Resource Efficiency bij de Europese Commissie, recent in Groene Poort gesproken over het nieuwe programma: ‘Nature Based Solutions in Renaturing the Cities,’ waarbij 250 miljoen euro beschikbaar gesteld wordt voor het versneld vergroenen, verduurzamen en leefbaar maken van de stedelijke omgeving in Europa.
Het programma Nature Based Solutions is ontwikkeld door een expertgroep waaraan ook VHG directeur Egbert Roozen heeft deelgenomen. Het plan beoogt een systematische aanpak, die niet alleen gericht is op technologische innovaties, maar ook nieuwe businessmodellen onderzoekt. Het programma richt zich op het ontwikkelen van nieuwe kennis en vaardigheden en op sociale innovaties.
Ontwikkelingen
Inmiddels zijn bestaande en bewezen daktuintechnieken voor waterbuffering en waterberging te koppelen aan reinigingstechnieken van regenwater tot waterkwaliteiten die geschikt zijn voor hergebruik van water in en rondom nieuwbouw of renovatie projecten. Het gereinigde opgeslagen water is inzetbaar voor toiletdoorspoeling, waswater, bluswater en met kleine aanpassingen zelfs voor drinkwater. Deze ontwikkelingen zijn nu nog gemakkelijk inpasbaar bij de herinrichting van het 1,9 km langgerekte Hofbogen op het gebruiksdak waarbij een andere hoge waarde wordt toegekend voor de verbetering van de stedelijke biodiversiteit. Als het dak eerst volledig wordt ingericht komt, zo blijkt ook uit het onderzoek in New York, de verhuur van onderliggende ruimten en economische aantrekkingskracht naar alle omliggende wijken vanzelf. Nog altijd wordt vaak vanuit de economische gedachte anders beredeneerd: eerst de verhuur regelen en daarna de omgeving. Met als eerste inzet een groene ‘mindset’ en op langere termijn de economische opbrengst heeft New York een voorbeeld gesteld voor Rotterdam. Vooralsnog voor alle partijen in Rotterdam een wijze van anders gaan denken en vooral doen; oftewel een typerende uitspraak van Rotterdammers: geen woorden maar daden!
