Hemelwater belasten of belonen

Over deze vragen gaat het rapport dat geschreven is in het kader van het impactproject ‘Differentiatie belastingen voor klimaatadaptieve gebouwen’. Het idee voor dit project is ontstaan vanuit de Green Deal Groene Daken. De simpele gedachte was dat als een begroeid dak zorgt voor minder hemelwater in de riolering en de zuivering, de eigenaar van dat dak minder belasting zou hoeven te betalen. Of omgekeerd: dat degene die niets onderneemt de stijgende kosten voor hemelwaterafvoer voor zijn rekening krijgt via een hogere belasting. In het project is ingegaan op juridische, regulerende, financiële en praktisch technische aspecten van belastingdifferentiatie.

Impactproject Differentiatie belastingen van klimaatadaptieve gebouwen

Het project liep parallel met een landelijke verkenning naar de wenselijkheid van belastingdifferentiatie waaronder de Commissie Aanpassing Belastingen (CAB) vanuit de Unie van Waterschappen. Om het project niet los te laten zingen van lopende ontwikkelingen, is een team van deskundigen geformeerd dat in samenwerking met Leven op Daken, gemeente Enschede, Waterschap Aa en Maas, Dommel en Vechtstromen, Van der Tol en Vebidak vanuit de werkgroep Differentiatie belastingen binnen de Green Deal Groene Daken de (on)mogelijkheden heeft uitgewerkt.
Het projectteam bestond verder uit atelier Groenblauw, AT Osborne, Nelen & Schuurmans, Sterk consulting, WATERmaat en Visser Advies.

Rioolheffing

Al snel werd duidelijk dat differentiatie van de rioolheffing, gericht op het verminderen van de hemelwaterafvoer, haalbaar lijkt en dat de huidige wetgeving ruimte biedt. De verschuivingen kunnen per gemeente verschillend uitpakken doordat gemeenten momenteel de rioolheffing sterk uiteenlopend hebben vormgegeven. Differentiatie van de rioolheffing geeft kans op onrust. Het vraagt om aanpassing van de bestaande rioolheffing en leidt tot verschuiving van de belastingdruk. Het vraagt bestuurlijke lef om hierin een volgende stap te zetten, vanuit de overtuiging dat het bijdraagt aan verduurzaming van de stad.

Waterschapsbelasting

Binnen de waterschapsbelastingen zijn de watersysteemheffing en de zuiveringsheffing onderzocht op de vraag of voor deze heffingen een vorm van tariefdifferentiatie denkbaar is die gerelateerd wordt aan de omgang van hemelwater. De studie maakt duidelijk dat differentiatie in deze heffingen niet zonder meer mogelijk is en dat een wetswijziging noodzakelijk is. Een van de conclusies is dat een aanvullende kortingsregeling opgesteld zou kunnen worden wanneer het juridische kader wordt aangepast om differentiatie mogelijk te maken. De huidige zuiveringsheffing zou dan in stand kunnen worden gehouden. Belastingplichtigen die de beoogde maatregelen op hun perceel hebben doorgevoerd en dit kunnen aantonen, krijgen dan korting op hun zuiveringsheffing.

‘Duidelijk is wel dat differentiatie van belastingen een breder bewustzijn zal stimuleren richting meer gebruik van hemelwater in het gebouw en op het perceel’

Onroerend Zaak Belasting

Differentiatie via de OZB lijkt nog het meest te stuiten op juridische- en praktische bezwaren. Aangezien de OZB slechts een (klein) percentage van de WOZ waarde is, lijkt het interessanter om via andere sporen belastingdifferentiatie mogelijk te maken. Bijvoorbeeld een wijziging van de WOZ, die doorwerkt in meerdere belastingstelsels (ook waterschapsbelasting en bijvoorbeeld in Nijmegen in de rioolheffing). Financieel voordeel van duurzame gebouw- en perceelaanpassingen zou zodoende breed kunnen worden ervaren. Omdat de WOZ voor elke eigenaar van onroerende zaken hetzelfde werkt, of het pand nu in Groningen of in Maastricht zich bevindt, werkt een wetswijziging rechtsgelijkheid en rechtszekerheid in de hand en voorkomt ongelijke behandeling.

In het rapport zijn voorbeelden uitgewerkt van belastingdifferentiatie, en afkoppelsubsidies in Nederland, Duitsland en Vlaanderen. Hiltrud Pöts van atelier Groenblauw heeft de maatregelen van de gemeente Ede, Venray, Nijmegen, Haaksbergen en Enschede (groene leges) onderzocht waarbij ook een systeem, gehanteerd in Duitsland wordt beschreven: de gescheiden afval/regenwaterheffing. In Vlaanderen is middels regelgeving bepaald dat regenwater in eerste instantie gebufferd en gebruikt dient te worden, zodat in laatste instantie slechts een beperkte hoeveelheid water met een vertraging wordt afgevoerd.

De onderzochte sporen kennen meer haken en ogen dan tevoren gedacht. Welke financiële gevolgen wijzigingen hebben voor de burger, de vastgoedeigenaar, de schatkist en de lokale heffingen is op voorhand niet te bepalen. Hiernaar zou nader onderzoek moeten worden verricht. Daarbij kan ook de reikwijdte van het belastingvoordeel worden bepaald, afgestemd op het gewenste effect op de nationale milieudoelstellingen. Voor differentiatie blijkt het bovendien van belang te zijn om te kunnen toetsen op perceel niveau. Een mogelijkheid is het waterlabel hiervoor in te zetten dat in deze studie voor een aantal voorbeelden is uitgewerkt.

Er zijn een aantal parallelle die van belang zijn voor het Impactproject Differentiatie Belastingen Klimaatadaptieve Gebouwen zoals de Community of Practice Meten en Monitoren Groenblauwe Daken, geïnitieerd door STOWA en is bedoeld voor waterschappen, gemeenten en kennisinstellingen. Hier wordt kennis en ervaring over dakonderzoek gedeeld om te komen tot aanbevelingen over meten, data, modelleren en functioneren van begroeide daken. Verdere aanvullingen zijn te vinden via de Enquête waterschappen beleid groene daken van Stowa. Tot slot het Hemelwaterlabel, ontwikkeld vanuit de COP Stedelijk waterbeheer door Nelen & Schuurmans middels een website waar de gemeenten Amsterdam, Rotterdam en Den Haag aan deelnemen.