Combinatie Liggers2.0 is bezig om liggers uit Groningen geschikt te maken voor een nieuwe toepassing in een viaduct. Gert-Jan van Eck, projectleider bij ingenieursbureau Royal HaskoningDHV geeft tekst en uitleg.
SBIR-consortium ‘Combinatie Liggers2.0’ laat zien dat hoogwaardig hergebruik van betonnen prefabliggers uit te slopen viaducten eenvoudig, veilig en rendabel is. Het project bevindt zich in de pilotfase, waarin het consortium een prototype van hun circulaire viaduct ontwikkelt.
Gert-Jan van Eck, projectleider bij ingenieursbureau Royal HaskoningDHV en van het consortium, vertelt over het project. “We zorgen dat de herbruikbare oude liggers gelijkwaardig zijn aan nieuwe liggers.”
Liggers
Een viaduct wordt gemiddeld na veertig, vijftig jaar afgebroken. De oude liggers gaan dan naar de sloop. Zonde, want de haalbaarheidsstudie toont aan dat hoogwaardig voorgespannen prefabbeton met gemak tweehonderd jaar meegaat. Dat betekent dat dit soort liggers zelfs na vijftig jaar intensief gebruik nog aan de hoogste eisen kunnen voldoen.
Van Eck: “En dat we ze dus nog veilig in een nieuwe brug of viaduct kunnen plaatsen. Zo behoud je de functie en de waarde van de liggers en bespaar je niet alleen primaire grondstoffen, en verminder je CO₂-uitstoot en energie, en ook kosten. Het maatschappelijk effect is groot en draagt direct bij aan het behalen van de klimaatdoelen van Rijkswaterstaat om in 2030 circulair te werken en vanaf 2050 volledig circulair te zijn.”
Hoe kwam dit project tot stand?
“Royal HaskoningDHV nam het initiatief om met projectpartners Vlasman en SGS Intron een projectvoorstel in te dienen bij de SBIR circulaire viaducten van Rijkswaterstaat. Bij het indienen van het haalbaarheidsonderzoek is de combinatie uitgebreid met bouwer Dura Vermeer en prefableverancier Haitsma.
“Onze gezamenlijke insteek? Alles wat je nu maakt, kan straks herbruikbaar zijn. Maar de grootste winst behaal je als je vandaag al bestaande materialen opnieuw gebruikt. Dan hoeft er minder nieuw geproduceerd te worden. Dat betekent: bouwen met gebruik van elementen die je anders zou slopen.”
“Prefabliggers van hoogwaardig beton zijn daarvoor bij uitstek geschikt. Daarom hebben we ons voorstel daarop gericht. We hebben aangetoond dat de draagkracht van het beton dat we opnieuw willen gebruiken groot genoeg is, zodat het wegverkeer er straks veilig gebruik van kan maken. Van de 32 ingediende projectvoorstellen werd het onze als één van de tien voorstellen geselecteerd om een haalbaarheidsonderzoek uit te voeren.”
Hieruit zijn drie consortia geselecteerd voor de pilotfase. “Met de andere twee geselecteerde consortia wisselen we regelmatig informatie uit. Bijvoorbeeld als wij zien dat er ergens bouwmaterialen vrijkomen die een ander consortium mogelijk kan gebruiken. Bovendien praten we elkaar en Rijkswaterstaat bij in driewekelijkse meetings.”
Waar staat het project nu en wat brengt de toekomst?
“‘We hebben in het haalbaarheidsonderzoek laten zien dat het economisch en technisch haalbaar is om prefabliggers een tweede leven te geven. In het laboratorium hebben we proefmonsters uit het beton getest op restlevensduur en hun sterkte. Nu moeten we het ook echt gaan waarmaken. Dat gaan we doen met het prototype.”
Uit een viaduct uit de A7 in Groningen zijn de liggers van de hoofdoverspanningen geoogst. Het is de bedoeling dat 19 daarvan in november in een nieuw project worden geplaatst. “Een deel van de liggers die we over hadden, is via een bruggenbank naar een nieuwe brug in Appingedam gegaan. Dat was een mooi extra pilotproject voor ons, waarin we alvast konden testen hoe het hergebruik in de praktijk werkt. Die ervaring gebruiken we voor de toepassing in het areaal van Rijkswaterstaat.”
Waarom is het zo belangrijk om bouwmaterialen opnieuw te gebruiken?
“Wij werken vanuit de visie dat de keuzes van vandaag bijdragen aan morgen. Daarom ontwikkelen we innovaties en oplossingen voor een duurzame toekomst. Onze projecten dragen zo bij aan een toekomstbestendige samenleving. Prefabonderdelen lenen zich goed voor hergebruik. Daarmee kunnen we zo duurzaam mogelijk omgaan met grondstoffen. In Nederland doen we het al redelijk, want liggers worden al jaren vermalen tot betongranulaat dat we als wegfundering gebruiken.”
“Dat is ook een vorm van hergebruik, maar het is nog duurzamer om bestaande elementen opnieuw in hun oorspronkelijke functie te gebruiken. Dat is het doel van ons project. Met een hergebruikte prefabligger bespaar je wel negentig procent van de milieukostenindicator. Deze MKI vat alle milieueffecten van een project samen in één score, uitgedrukt in euro’s.”
Hoe gaat het hergebruik van de liggers in zijn werk?
“De liggers liggen nu op een opslagplaats van projectpartner Dura Vermeer. Maar je kunt die liggers niet zomaar een-op-een overplaatsen. We halen de druklaag weg, omdat die niet meer voldoet aan de huidige normen. Hij moet tegenwoordig dikker zijn. Als de liggers niet de juiste afmetingen hebben, korten we ze in. Ook de kruisingshoek kunnen we aanpassen aan de vereisten van het nieuwe viaduct. Zo zorgen we dat de herbruikbare liggers gelijkwaardig zijn aan nieuwe liggers. En dat we ze net zo makkelijk in het nieuwe viaduct kunnen plaatsen. Na het plaatsen wordt de nieuwe druklaag aangebracht.”
(Lees verder onder de afbeelding.)
Welke obstakels komen jullie in dit project tegen?
“Met SBIR geeft Rijkswaterstaat een impuls aan het circulair denken. Ze gaven ons veel ruimte om het project naar eigen inzicht vorm te geven. Het is dus echt een gelijkwaardige samenwerking. Wat de voortgang van circulariteit nog zou versnellen, is als circulair denken ook binnen Rijkswaterstaat zelf de norm wordt. Ik zou graag zien dat mensen zich hiervoor verantwoordelijk voelen, en niet alleen maar deelnemen aan een programma. Dan komt er echt beweging.”
Van Eck: “We hebben immers niet alle tijd: in 2030 wil Rijkswaterstaat volledig klimaatneutraal werken. We moeten dus bij wijze van spreken morgen al het aanbod van liggers matchen met mogelijke afnemers. Het is daarom belangrijk dat het hoogste niveau bij Rijkswaterstaat het circulaire denken uitdraagt. Zodat hergebruik integraal onderdeel wordt van het denken en doen van alle medewerkers en we snel stappen kunnen zetten.”
Hoe vindt vraag en aanbod van herbruikbare bouwmaterialen elkaar?
“We streven naar één centrale plek waar potentiële projecten inzicht krijgen in welke materialen er wanneer beschikbaar komen. Daar bestaan nu diverse platforms voor, bijvoorbeeld de Bruggenbank die Royal HaskoningDHV al langer geleden is gestart, de Nationale Bruggenbank en de algemene materialenbanken van de bouwsector.”
“We zien dat het aantal matches op de Bruggenbank de afgelopen jaren toeneemt. Dat stemt positief: steeds meer organisaties staan open voor het plaatsen van bijvoorbeeld een tweedehands fietsbrug. Vooral gemeentes en waterschappen denken al meer circulair.”
Hoe kunnen we hergebruik beter faciliteren?
“Door een bouwproject te ontwerpen met de toekomst in gedachten. Nu wordt er eerst een ontwerp gemaakt en vervolgens bepaald welk materiaal ervoor nodig is. Dat kun je ook omdraaien: verwerk in het eerste ontwerp al de beschikbare herbruikbare materialen. Het allermooist is het om nieuwe viaducten zo te bouwen dat de materialen later gemakkelijk demonteerbaar zijn. Door met voegen te werken en niet alles aan elkaar vast te storten, bijvoorbeeld. Want als je bij het bouwen al nadenkt over het slopen, is het demonteren straks een stuk goedkoper.”
Wat is ervoor nodig om hergebruik de nieuwe norm te maken?
“Dat zit ‘m denk ik vooral in financiële prikkels. De MKI is bijvoorbeeld een prima initiatief. Als je dat meeneemt in de beoordeling van inzendingen voor tenders, daag je marktpartijen uit om anders te gaan denken. De vraag is alleen of die MKI-trigger voldoende is. Het zou kunnen helpen om partijen die een bepaald percentage van hun materialen hergebruiken, voorrang te geven. Dan gaat hergebruik echt vóór nieuwbouw. Want herbruikbare materialen zijn de toekomst.”
Bron: Rijkswaterstaat
