De vierkante meter-opname* van kantoren en bedrijfsruimtes is in het tweede kwartaal van dit jaar aanzienlijk afgenomen in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Een gebrek aan ruimte en grond zet een rem op de vraag en bereidheid om te investeren in deze segmenten. Veel ondernemers, waaronder veel mkb-bedrijven die willen uitbreiden of groeien, worden getroffen door een gebrek aan direct beschikbare panden. Dat blijkt uit de NVM Business cijfers over het tweede kwartaal van 2023.
“.. druk op de verduurzaming van commerciële vastgoedmarkt en groeikansen van het bedrijfsleven”
Vraag binnen commerciële vastgoedmarkt
“Net als in het voorgaande kwartaal blijft de vraag naar kwalitatief hoogwaardige en duurzame kantoren op A-locaties en energiezuinige bedrijfsruimtes groot. Gezien het beperkte aanbod hiervan lijkt het er zelfs op dat ondernemers en beleggers deze zoektocht uitstellen. Tegelijkertijd lijken beleggers zich terughoudend op te stellen, omdat er, met uitzondering van logistiek- en winkelvastgoed, nog geen prijsevenwicht is bereikt in de sectoren”, zo bericht men.
Naast de daling van het opnamevolume in vierkante meters is het aantal transacties van kantoorruimtes in het tweede kwartaal lager in vergelijking met dezelfde periode een jaar eerder. Met name het aantal transacties van kleine oppervlakten tussen 200 en 500 m² is gedaald.
Geschikt aanbod
Uit een rondvraag onder NVM Business leden blijkt dat deze daling deels voortkomt uit een aanhoudende afname van geschikt aanbod. Zo is de aangeboden kantoorruimte in het tweede kwartaal van 2023 met 4 procent afgenomen ten opzichte van het voorgaande kwartaal en is al voor het achtste kwartaal op rij sprake van een daling. Volgens de leden verschuift de vraag door het hybride werken naar kleinschalige kantoren en neemt de vraag naar flexibel indeelbare kantoorruimten toe.
Daarnaast is er een grote behoefte aan duurzame kantoren op goede locaties. Huurders stellen zich door het ontbreken van geschikte kantoorruimte terughoudend op en geven er de voorkeur aan in hun bestaande panden te blijven en in sommige gevallen zelfs hun zoektocht op de lange baan te schuiven.
Lees verder onder de afbeelding.
Bron: NVM Business
Mismatch en terugval
De opname in vierkante meters van winkelruimtes (+9 procent) is ten opzichte van vorig jaar wél gestegen. Zo registreerde NVM Business relatief veel grotere opnames van winkelruimtes. Tegelijkertijd benadrukken NVM Business-leden dat kleinschalige winkelruimtes beter in de markt liggen dan grotere winkels en winkels boven de 500 m2 moeilijk verhuurbaar blijven.
De opname van bedrijfsruimtes en logistiek vastgoed lag in het tweede kwartaal van dit jaar 5 procent lager ten opzichte van dezelfde periode in 2022. Hoewel de vraag redelijk op peil blijft, neemt het aanbod steeds verder af. Een tekort aan direct beschikbare bedrijfsruimtes en uitgeefbare bouwgrond maakt de mismatch tussen vraag en aanbod steeds groter.
Ook factoren zoals de economische terugval hebben in het tweede kwartaal meer impact, waardoor gebruikers kritischer kijken naar bedrijfsruimten. Hoewel ondernemers steeds vaker buiten de eigen regio zoeken, vinden zij óók hier vaak geen geschikte panden. Tegelijkertijd zijn de mogelijkheden om op bestaande bedrijventerreinen uit te breiden beperkt als gevolg van de hoge bouwkosten en gestegen rentes.
Beleggers op de commerciële vastgoedmarkt gereserveerd
Door de hogere rentestanden en verkoopprijzen die de rendementseisen van beleggers overstijgen, is er minder bereidheid om te investeren in commercieel vastgoed. Doordat verkopende partijen hogere vraagprijzen hanteren dan kopers bereid zijn te betalen, zijn in het tweede kwartaal minder beleggingstransacties tot stand gekomen.
Plannen kabinet
Tegelijkertijd maken investeerders zich zorgen over de plannen van het demissionaire kabinet die ten koste kunnen gaan van hun rendementen. Zo is er veel onduidelijkheid over plannen om het vermogen van beleggers zwaarder te belasten in box 3 en de afschaffing van het fbi-regime. Hierdoor is het moeilijk in te schatten of beleggers op langere termijn actief willen blijven in de commerciële vastgoedmarkt. Zolang er geen prijsevenwicht is bereikt, nemen beleggers een afwachtende houding aan.
Zwaar weer commerciële vastgoedmarkt
Irene Flotman, voorzitter vakgroep van NVM Business: “Uit onze data-analyse en het sentiment onder onze leden komt naar voren dat de commerciële vastgoedmarkt in zwaar weer zit. Toch zien we in vergelijking met het eerste kwartaal van dit jaar kleine lichtpuntjes. Zo is de opname in vierkante meters van kantoren en winkels, ondanks een gestegen financieringsrente en een verandering van risicoperceptie bij beleggers over bijvoorbeeld de impact van hybride werken, licht toegenomen.”
“Toch zal er, bijvoorbeeld in de kantorenmarkt, een grotere prijscorrectie moeten plaatsvinden. Wanneer een prijsevenwicht ontstaat, zien we de dynamiek in de markt terugkeren. Als dit door een groeiende mismatch tussen vraag en aanbod niet zou gebeuren, zet dit druk op de verduurzaming van commercieel vastgoed en de groeikansen van het Nederlandse bedrijfsleven”, aldus Flotman.
Info en aanvullend
Het volledig rapport ‘Ontwikkelingen commercieel vastgoed 2023 Q2’ als pdf.
*Opname van vastgoed is de verhuur of verkoop van een beschikbaar pand/ruimte. Dit wordt uitgedrukt in het aantal vierkante meters dat wordt verhandeld in de transacties.
NVM Business: “Vastgoedmarkt wordt geremd door tekort aan beschikbare ruimte en grond”. Lees ook: Verduurzamen kantoren oplossing voor impasse kantorenmarkt.
