Het Expertteam Energiesysteem 2050 heeft haar adviesrapport voor een “rechtvaardig, robuust en duurzaam energiesysteem in 2050” aangeboden aan minister Rob Jetten. Het team, bestaande uit experts binnen diverse disciplines, kreeg in het voorjaar van 2022 de opdracht om een adviesrapport aan te leveren voor het Nationaal Plan Energiesysteem 2050.
Het expertteam schetst een optimistisch toekomstbeeld: “In 2050 ziet Nederland er beter uit dan nu. Energie komt niet meer uit fossiele brandstoffen en daardoor is Nederland schoner, stiller en groener.” Het team benadrukt dat de energietransitie naar 2050 veel meer is dan een technische exercitie; het gaat ook om zaken als gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en veiligheid. Jan Vos, voorzitter NWEA: “De energietransitie slaagt alleen als we iedereen meenemen, het kan alleen samen.”
Nieuwe ontwerpprincipes
“De overheid moet andere ontwerpprincipes hanteren: robuustheid, duurzaamheid en rechtvaardigheid” aldus het team. De afgelopen decennia stonden principes als leveringszekerheid en betaalbaarheid centraal binnen het Nederlandse energiesysteem. Hoewel deze principes relevant zullen blijven, zijn ze volgens het rapport niet afdoende. Daarom doet het expertteam een voorstel voor een nieuwe set ontwerpprincipes met een focus op drie pijlers: elektriciteit, koolstof en lokale energiesystemen.
Meer kansen windenergie op zee
De Nederlandse overheid heeft ambitieuze doelen voor windenergie op zee. Dankzij haar kustlijn, heeft Nederland veel potentieel voor deze vorm van energiewinning. Het rapport schetst voordelen voor onze binnenlandse energievoorziening en het ontwikkelen en exporteren van de hiermee opgedane kennis en diensten. Vos: “Wind op zee is de grootste potentiële energiebron van ons land, waarmee zeer goedkoop CO2-vrije energie geproduceerd kan worden. Dit is goed voor onze economie, we doen investeringen op eigen bodem en het zorgt voor werkgelegenheid.”
Maximale elektrificatie
In 2050 zal het elektriciteitsverbruik ten minste twee tot driemaal zo hoog zijn als nu. Elektriciteit is in toenemende mate het belangrijkste element van het energiegebruik. Om deze reden zijn investeringen in het Nederlandse elektriciteitsnet van cruciaal belang. De hoofdopgave volgens het expertteam is het tijdig en op de juiste plaats realiseren van adequate elektriciteitsnetten. Vos: “No regret-opties zijn hierbij onvermijdelijk. Het is belangrijk dat alle registers opengaan anders komen we er niet.”
Beperkte rol waterstof
Het Expertteam Energiesysteem 2050 ziet slechts een beperkte rol voor waterstof. “Duurzame (groene) waterstof is onmisbaar, maar niet erg efficiënt. Het aandeel waterstof in de toekomstige energievoorziening is onzeker en zal waarschijnlijk beperkt zijn.” Het team voorziet met name een rol voor waterstof om flexibiliteit te leveren voor energievoorziening binnen moeilijk te elektrificeren sectoren. Vos: “Het is belangrijk dat elektrificatie voorop staat en op plekken waar het onvermijdelijk is kan waterstof een aanvulling zijn.”
Knelpunten
Het rapport benoemt ook duidelijke knelpunten welke op korte termijn moeten worden aangepakt om de doelstellingen binnen de energietransitie te behalen. Deze knelpunten bestaan hoofdzakelijk uit een schaarste aan materialen, arbeidskrachten, financiering, ruimte en technologie (zoals bijvoorbeeld installatie- en kabellegschepen voor wind op zee). Vos: “Het is goed dat dit expertteam naast ambitie en urgentie ook de knelpunten van de transitie benoemt. We kijken uit naar de toezegging van de minister van EZK om in te gaan op het aanwijzen van ‘Renewable Acceleration Areas’, die in het ontwerp van de RED 3 worden genoemd.”
Meer sturing en doortastendheid overheid
Om klimaatdoelstellingen te behalen, zal het tempo van de energietransitie versnelt moeten worden, zo stelt het rapport. Vos: “Een doortastend optreden van de overheid is nodig, ook om bijvoorbeeld de haveninfrastructuur tijdig aan te passen aan de snelgroeiende behoefte aan ruimte voor installatie en O&M-activiteiten op het gebied van wind op zee. Ook zou de overheid meer sturend op kunnen treden bij de (decentrale) ontwikkeling van wind op land. Internationale samenwerking en interconnectie is een belangrijke factor in het creëren van een robuust systeem.”
Het adviesrapport van het Expertteam Energiesysteem 2050 kan hier gedownload worden.
