De stad moet de natuur omarmen, dat is waar Winy Maas de lans voor breekt. Bouw en Uitvoering sprak met de (landschaps)architect, hoogleraar en urbanist over de visie/het werk van het bureau MVRDV en de denktank The Why Factory. Specifiek komen de Green Dream en de Green Dip naar voren: de aanpak, het ´gevecht´ én het plezier, alsook de rol van de bouwwereld.
Winy Maas “Steden als Magnum-ijsjes met groene chocoladedip”
In 1993 richtte Winy Maas samen met Jacob van Rijs en Nathalie de Vries het architectenbureau MVRDV op. Enkele gebouwen van hun hand zijn het televisiecentrum Villa VPRO en de woon-zorgcomplexen (WoZoCo’s) in Amsterdam. Deze bouwwerken hebben MVRDV internationaal bekendheid gegeven. In Madrid waren zij samen met onder anderen de Madrileense architect Blanca Lleó betrokken bij de realisatie van een woongebouw. Ook de Markthal in Rotterdam en Boekenberg in Spijkenisse zijn van hun hand.
Architectuur MVRDV
MVRDV houdt zich wereldwijd bezig met het bieden van oplossingen voor hedendaagse architecturale en stedelijke kwesties. “Onze stijl is onderzoekend en agenderend”, zegt Winy Maas. “Menging bijvoorbeeld. Bij grotere dichtheid moet een gebouw niet monofunctioneel zijn om levendigheid, synergie en ecologie. Niet alleen een woonfunctie, maar ook recreatie bijvoorbeeld.” Hij noemt het voorbeeld van de futuristische Nederlandse paviljoen voor de Hannover EXPO 2000 met zijn bos op de naar alle kanten open derde verdieping.
De gebouwen van MRVDV zien er qua vormgeving direct en communicatief uit. Maas: “We verhullen niets. Gebruiken soms ook ironie. Dat helpt om sommige zware cases te relativeren.” Als voorbeeld noemt Winy Maas de shotgun houses in New Orleans. De staat werd in 2005 getroffen door orkaan Katrina. Onder andere MVRDV werd door de acteur Brad Pitt gevraagd die zich inspande voor de herbouw van de stad – woningen te herbouwen in de meest beschadigde wijk Lower Ninth Ward. De acteur stak miljoenen dollars in het project. Bewoners konden goedkope leningen krijgen om nieuwe huizen te laten bouwen. MVRDV ontwierp vijf prototypen, allen met de typologie van het shotgun house, zoals ze veel in de Lower Nith Ward stonden; langgerekte houten huizen met veranda´s aan beide uiteinden. New Orleans kreeg zijn oude charme terug.
Winy Maas “De damwanden die het tijdens de orkaan begaven, bleken niet hoog genoeg te zijn. Bij een flinke orkaan zou het weer mis kunnen gaan. Met ontwerpen hebben we hier rekening mee gehouden. Het eerste prototype is een huis dat kan drijven, het tweede is een paar meter hoog en bereikbaar met een hellingbaan, het derde staat schuin omhoog zodat het woongedeelte droog blijft in geval van nood, het vierde is geknikt met de woongedeelten boven het waterniveau en het vijfde staat op een hoge paal met een lift. Als architect hebben we mede de verantwoordelijkheid genomen. De regering deed destijds weinig voor New Orleans. Wij wilden in ons ontwerp laten zien, dat de wijk nog steeds niet veilig is. Een knipoog naar de staat.”
‘Of het nu een droom of een discussie is, sommige technologieën zullen een enorme repercussie hebben op onze -ruimtelijke ordening en onze steden’
The Why Factory
Ruim tien jaar geleden richtte Maas samen met de Technische Universiteit Delft The Why Factory op, een onafhankelijke denktank en onderzoeksinstituut, dat een agenda biedt voor architectuur en stedenbouw door de stad van de toekomst te visualiseren. Winy Maas: “Universiteiten zijn een van de weinige plekken, waarop verder weg liggende, toekomstige gedachten over stedenbouw en ruimtelijke ordening onderzocht kunnen worden. En de jonge studenten zijn gedreven.”
Om zijn woorden kracht bij te zetten, haalt hij het ´Barbapapa-verhaal´ erbij. “Wie kent niet de kartonnen boekjes, de filmpjes en de namen van alle leden van deze familie? En de magische bewegingen waarmee -Barbapapa de kamers en huizen voor zijn familie maakte?” In 2015 publiceerde Winy Maas met een jonge generatie architectuurstudenten van The Why Factory een nieuw -Barbaboek; de resultaten van een onderzoek naar flexibele behuizing van woon- en werkfuncties.
Winy Maas: “Of het nu een droom of een discussie is, sommige technologieën zullen een enorme repercussie hebben op onze ruimtelijke ordening en onze steden. Let wel, het Barbapapa-verhaal alsook andere toekomstige scenario´s vergen enorm veel denkwerk. Dat wordt weleens onderschat.”
Green Dream
Ditzelfde geldt voor de Green Dream. Een diepgaand onderzoek – verschenen in boekvorm – van The Why
Factory met groene stedelijke toekomstprojecten en analyses. De droom in het onderzoek omvat 22 observaties over duurzaamheid, alsook de problemen en -gevaren die deze duurzaamheid in de weg staan. De Green Dream lijkt ver weg.
Maas verklaart: “Tussen de oren van mensen zit een bepaalde volgorde. Eerst beginnen met energie. Maar ondertussen krijgt de Wateragenda net zo´n grote potentie. Ook de Mobiliteits-agenda komt terug. De Green Dream is heel breed. En dan hebben we deze nog niet eens gecombineerd met de Economische en Sociale agenda. Er is nog een te lange weg te gaan.”
Green Dip
Elk onderzoeksdeel van Green Dream opent nieuwe vragen in nieuwe onderzoeksgebieden. Zo ontstond ook de Green Dip; het vergroenen van de stedelijke omgeving. The Why Factory is momenteel bezig met onderzoek naar levend groen in het interieur en het volledige exterieur: dak, gevel en openbare ruimte. Winy Maas verduidelijkt: “Vergelijk de Green Dip met een Magnumijsje, steden gedipt in groene chocolade. Daken, gevels, openbare ruimten. Wat een beeld!
Belangrijk, want in de toekomst zullen er 10 miljard mensen op de aarde wonen, waarvan driekwart in steden. Er is een enorme behoefte aan het leveren van zuurstof, aan het filteren van water en het verlagen van de temperatuur. Maar hoe pakken we dit aan? Voor de realisatie van de Green Dip is veel onderzoek nodig. Hoe dik, hoe groot, wat voor soort? Wat zijn de onderhoudskosten? En wat kost het in totaal? Hoeveel water gaat ermee gemoeid? Maar ook: hoeveel energie levert het op? Wat voor Nederland geldt, is dat ook op Frankrijk of China van toepassing of niet?
Sommige architectenbureaus werken al aan onderdelen van de Green Dip. Een bekend voorbeeld is de Italiaanse architect Stefano Boeri met zijn groene gevels in Milaan, Eindhoven en Shenzhen. Of architecten als Woha in Singapore. Ook MVRDV werkt ermee, zoals in het eerder genoemde Hannover 2000 EXPO gebouw en in de Valley aan de Zuidas in Amsterdam. De Floriade 2022, waarvoor het bureau het masterplan ontwerpt, zal volledig gehuld zijn in een tapijt van groeiend en bloeiend groen. Een nieuwe woonwijk die volledig bedekt is met alle plantensoorten van Nederland en waar elke soort systematisch wordt getest op zijn potenties.”
Universiteiten wereldwijd
Mooie initiatieven, maar echt snel gaat het dus niet met de Green Dream, en ook niet met de Green Dip. Maas: “Er wordt veel gesuggereerd. Maar een werkelijke toepassing is een ander verhaal. De markt schrikt terug en vraagt om vergelijkende studies. De theoretische, overzichtskant ontbreekt nog.
Bedoeling is, om met universiteiten wereldwijd de praktische en budgettaire aspecten van het volledig vergroenen van gebouwen over heel de wereld in kaart te brengen. Hoe ziet zo´n vergroening er uit in Moskou, Luxemburg, Melbourne et cetera? Dat willen we bundelen om vervolgens een samenvatting te maken.”
Inmiddels is een aantal universiteiten benaderd. De animo begint te komen, zegt Winy Maas. “Universiteiten hebben hiervoor extra financiering nodig. Of ze dat krijgen of niet, hangt af van hun programmering. De Green Dip heeft nog geen dusdanig budget, dat ik het allemaal alleen kan doen. Ik heb het wel over drie miljoen euro.”
Bouwwereld
En de bouwwereld, hoe kijken zij tegen de Green Dream en met name de Green Dip aan? Maas: “Ik bespeur enig enthousiasme. Sommige aannemers schaffen een tuinman/vrouw aan. Het onderhoud ervan wordt opgenomen in de koopovereenkomst. Anderen zijn er nog niet aan toe. Ze aarzelen, durven zich er niet aan over te geven. Er zijn veel vraagtekens over de (onderhouds)kosten.”
In zijn totaliteit vindt Winy Maas het schokkend hoe langzaam het klimaat bijgesteld wordt en hoe weinig de gebouwde omgeving kennis heeft van de materie. “Laat staan er iets mee doet”, zegt hij. “De bouw zelf heeft ook een verantwoordelijkheid. De fragmentatie in deze wereld helpt hier niet bij. Ik mis een gezamenlijke, actieve houding. Bouwend Nederland kan die rol wellicht op zich nemen. Graag ga ik met hen het gesprek aan over het verbeteren van het klimaat in onze steden en het mede realiseren van een onderzoeksprogramma.”
‘De Green Dream en daarmee de Green Dip betekent ook lol hebben. Laten we dat vooral niet vergeten’
Lol
Tot slot vragen we hoe de landschapsarchitect zijn enthousiasme en passie behoudt. “Het is buitengewoon inspirerend om met jonge mensen uit de hele wereld te werken op The Why Factory. En het is prettig dat we met MVRDV in heel de wereld bouwen. We zien stukjes van onze toekomst voorbij komen, zoals in Singapore bijvoorbeeld.
En ja, als landschapsarchitect wil ik die lans nou eenmaal breken. Bouw ik aan een droom. Samen met anderen. We proberen ook het plezier ervan te laten zien. De Green Dream en daarmee de Green Dip betekent ook lol hebben. Laten we dat vooral niet vergeten.”
Alle foto’s MVRDV / Winy Maas. Portretfoto boven het artikel, Copyright Barbra Verbij.
