Als gevolg van de economische crisis kennen veel steden tegenwoordig – in de weg naar transformaties – een steeds langere periode van sloop en leegstand. De overgebleven bewoners en ondernemers trekken uit de wijk weg en sociale structuren en voorzieningenstelsels vallen uiteen. Vindt na tien of vijftien jaar de stedelijke transformatie plaats, dan zijn sociale verbanden vaak verloren. Het werken met de tussentijd en voorbij de tussentijd biedt kansen. Voor de bewoners zelf én voor het vasthouden van de waarde van het vastgoed.
Op uitnodiging van projectbureau OpTrek – gevestigd in de Multi-etnische wijk Transvaal in Den Haag – ontwikkelde de ontwerpers Duzan Doepel en Jan Konings het idee voor Hotel Transvaal. Dit grootste hotel ter wereld opende in 2007 zijn deuren. Het had gastenkamers in leegstaande panden, ingericht door kunstenaars en lokale ondernemers. Bestaande voorzieningen in de wijk werden ingezet voor service en verzorging van de gasten. Op slimme wijze vulde Hotel Transvaal het vacuüm dat met de grootschalige stedelijke transformatie was ontstaan en maakte gebruik van de mogelijkheden van de tussentijd. De wijk kreeg de status van hotel met de bewoners als gastheren en -vrouwen. Het project inspireerde vele creatievelingen om verder te gaan met het ontwikkelen van de tussentijd. Zo nam Architectuurstudio Iris Schutten, samen met OpTrek, het initiatief voor het Laboratorium voor de Tussentijd waarin van 2007 – 2009 diverse experts actief waren. Architecten, kunstenaars, stedenbouwkundigen, planologen, filosofen, sociologen, schrijvers, vormgevers, economen en vele andere deskundigen werkten samen in een multidisciplinair team om ideeën en visies omtrent de tussentijd en transformatie verder te ontwikkelen.
Fascinatie
We spreken met Iris Schutten, publicist/architect en al haar hele leven geïnteresseerd in ‘non-plekken’ of restruimtes in steden. Ze vertelt: ‘Het is elke keer weer een fascinatie om deze complexe locaties – die meestal niet van direct belang zijn voor mensen – op een andere manier te ontwikkelen. Het geeft mij een gevoel van vrijheid.’ Schutten werkte veelal aan herbestemmingen van culturele gebouwen. Dit in samenwerking met bewoners en gebruikers, die veel ruimte kregen om te participeren in het ontwerp, bouw, ontwikkeling en investering. Ze was ook betrokken bij het NDSM-project in Amsterdam. Dit historische restant van de grootste scheepswerf van Amsterdam heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een creatieve stad aan de noordkant van het IJ. Waar in de twintigste eeuw tientallen beroemde passagiersschepen en mammoettankers van de hellingen gleden, vinden nu evenementen plaats als Over het IJ Festival en Valtifest. In oude werkplaatsen (IJkantine) en nieuwe tijdelijke gebouwen (Noorderlicht, Pllek) bevinden zich restaurants aan het water. Historische rijksmonumenten zoals de Timmerwerkplaats en de Smederij zijn omgetoverd tot hippe kantoren van onder meer MTV, Red Bull en IDtv. ‘Ook ben ik betrokken bij het project de Grote Pyr in Den Haag. Een monumentaal voormalig schoolgebouw in het Zeeheldenkwartier dat nu verbouwd is tot woon- en werkplan’, aldus Iris Schutten.
