Rijkswaterstaat wil bij Kampen de IJssel uitdiepen, maar stuitte bij onderzoek op een staaltje middeleeuws watermanagement. In de weg ligt een middeleeuws vrachtschip, dat eind vijftiende eeuw waarschijnlijk tot zinken is gebracht om… de IJssel uit te diepen.
De uitdieping die Rijkswaterstaat in gedachten heeft is bedoeld om de regio beter te beschermen tegen hoog water, in het kader van ‘Ruimte voor de Rivier‘. De werkzaamheden beginnen waarschijnlijk na de zomer, zo meldt RTV Oost. Het schip dat in de weg ligt is twintig bij acht meter groot en ligt onder een laag van vier meter zand. In Kampen heerst groot enthousiasme over het schip, een kogge, het type schip waar de Hanzeroute om bekend staat. Sinds jaar en dag ligt er al een replica kogge in de Kamper haven, beheert door stichting Kamper Kogge. Kampen kende gouden tijden aan het eind van de middeleeuwen dankzij de Hanzeroute, die via Duitsland naar de Oostzee voert.
Euforie in Kampen
Dat er nu een echte Kogge – naar omstandigheden nog zeer intact – op de bodem van IJssel blijkt te liggen, zorgt voor euforie bij de stichting Kamper Kogge. Bestuurslid Rob Alferink: “Voor Kampen zou het een geweldige trekpleister zijn. Wat de Eiffeltoren is voor Parijs, dat is straks de kogge voor Kampen.” Inmiddels is een begin gemaakt met de bergingsoperatie, die enkele maanden in beslag zal nemen. Het handelsschip zonk ongeveer 600 jaar geleden naar de bodem van de IJssel, maar ligt nu dus flink in de weg. Nog nooit eerder werd er een kogge gevonden die nog zo in tact is als dit exemplaar. Het aan de oppervlakte brengen van de boot zal naar verwachting de nodige media-aandacht met zich meebrengen. Waarom het schip ooit zonk is nog een mysterie.
Middeleeuws ‘watermanagement’
Spook- en oorlogsverhalen, een vloedgolf, een strenge winter; in Kampen heeft ieder zo zijn eigen theorie. Maar de meest waarschijnlijke is een stuk minder heroïsch. De Kampenaren hebben waarschijnlijk zelf de boot tot zinken gebracht. Historicus Michel van Wijngaarden deed in opdracht van Rijkswaterstaat archiefonderzoek. “Het zou kunnen zijn dat het schip gezonken is tijdens een gevecht. Maar een echt conflict met de kogge wordt niet beschreven. Jan van Beieren was destijds hertog van Holland en richtte met zijn oorlogsvloot veel schade. Het kan zijn dat het schip is afgezonken om zijn oorlogsvloot te belemmeren.” Volgens Van Wijngaarden ligt het echter meer voor de hand dat het schip is afgezonken om de loop van de rivier te beïnvloeden. Opvallend is namelijk dat naast de kogge ook twee kleinere schepen liggen; een aak en een punter. “De scheepvaart was in die tijd uitermate belangrijk voor de handel en uit de archieven blijkt dat de IJssel in de tweede helft van de 15de eeuw slecht bevaarbaar was. Door het laten zinken van een aantal schepen kon een dam worden gevormd, waardoor de vaardiepte positief werd beïnvloed. Watermanagement in de Middeleeuwen zeg maar.”
Beproefde methode
Dat zou betekenen dat de Kogge tot zinken is gebracht om precies dezelfde redenen als dat het nu opgedoken gaat worden. De Kamper historicus Theo van Mierlo vermoedt dat die theorie klopt. Hij dook in opdracht van RTV Oost in de stadsarchieven van Kampen en vond meerdere voorbeelden van watermanagement waarbij schepen werden afgezonken. “In 1615 zie je een voorbeeld waarbij de IJsselbrug bij Kampen moet worden vernieuwd. De brug bestaat vooral uit brugschepen. In de archieven lees je dat het stadsbestuur van plan is om de oude brugschepen af te laten zinken in een zijarm van de IJssel. Op die manier wordt de zijarm afgesloten en de bevaarbaarheid van de rivier verbeterd.”
Onderstaand filmpje van Rijkswaterstaat laat zien hoe de bergingsoperatie aangepakt zal worden.
