De inzet om in 2050 tot een CO2-reductie van 95 procent te komen, veranderd veel. Het vergaand verduurzamen van de miljoenen woningen en kantoren is daarvoor noodzakelijk. Diederik Samsom, voorzitter van de Klimaattafel Gebouwde omgeving en spreker tijdens de Conferentie Bits, Bricks & Behaviour, is optimistisch gestemd.
Samsom: “De technologische ontwikkelingen dit decennium zijn spectaculair. Dat maakt het vorige decennium, dat tamelijk deprimerend was, bijna goed.”
Klimaattafel Gebouwde omgeving
Het overleg aan de Klimaattafel Gebouwde omgeving kent tal van belanghebbenden, waaronder milieuorganisaties, gemeenten, woningcorporaties, bouw- en installatiebedrijven, en vakbonden. Volgens de oud-PvdA-leider werd gaandeweg de onderhandelingen al snel duidelijk dat technologie een sleutelrol zal gaan spelen om de gestelde CO2-reducties daadwerkelijk te behalen:
“Technologie gaat een enorme rol spelen, dat zal duidelijk zijn. Als je gebouwen minder energie wil laten vragen, zal je ze slimmer moeten inrichten. Door slimmer te verwarmen bijvoorbeeld. Met name in de utiliteitsbouw is een ongelooflijke slag te slaan, vooral in het maatschappelijk vastgoed. Denk aan scholen, ziekenhuizen en zorginstellingen. Want de eerste inschattingen laten een redelijk ontluisterend beeld zien op de manier waarop die gebouwen verwarmd worden”, zegt Samsom.
Hij geeft een praktijkvoorbeeld: “Het beroemde voorbeeld is helaas niet uit de lucht gegrepen: een school die een ouderavond organiseert en ’s avonds de hele school moet verwarmen om één lokaal warm te krijgen, omdat er geen enkel ander thermostatisch onderscheid te maken is. Of scholen die in het weekend worden verwarmd terwijl ze helemaal niet gebruikt worden. En dat zijn nog de meest rudimentaire voorbeelden.”
Behalve met wat Samsom omschrijft als ‘het afrekenen met domme technologie’, noemt de voorzitter van de Klimaattafel ook de noodzaak om met de vergaande elektrificering van gebouwen slim te innoveren: “We hebben de behoefte om de elektriciteitsproductie en -vraag op de juiste wijze op elkaar af te stemmen. Anders moeten we de elektriciteitsnetten dusdanig gaan verzwaren dat het verduurzamen sowieso geen haalbare kaart is. Denk bijvoorbeeld aan het inzetten van blockchaintechnologie.”
Tempo
Volgens de klimaatplannen van het kabinet zal de gebouwde omgeving de komende decennia op grote schaal verbouwd gaan worden. Samsom stelt dat we ons niet moeten laten afschrikken door de omvang van deze ‘nationale verbouwing’: “Het klinkt natuurlijk heel heftig: duizend woningen per dag. Maar als we alle gebouwen de komende 30 jaar willen verduurzamen, betekent het dat we elk pand eens in de 30 jaar zullen verbouwen. Als je dat niet doet moet je je eens achter de oren krabben wat je met je huis aan het doen bent. Duizend woningen per dag is, in werkdagen gerekend, 200.000 per jaar. Maar we verbouwen ook 400.000 badkamers per jaar.”
Bovendien meent de oud-politicus dat de plannen voor het uitfaseren van aardgasgebruik een logisch gevolg is van de verduurzaming van de gebouwde omgeving: “Gasloos is de consequentie van het feit dat je veel minder energie nodig hebt om woningen en bedrijfspanden te verwarmen. Zodra je een woning kunt verwarmen met water van slechts 55 graden, waarbij je dus geen water van 80 graden uit de Cv-ketel nodig hebt om door de radiatoren heen te jagen, dan heb je in een goed geïsoleerde woning veel meer opties dan aardgas.”
Plannen kabinet
Als Samsom kijkt naar de kabinetsplannen die zijn opgesteld na het ontwerp Klimaatakkoord, is hij tevreden: de voorstellen van de sectortafel zijn volgens de voorzitter vrijwel een-op-een overgenomen door de regeringspartijen. Ook verliepen de onderhandelingen aan de tafel Gebouwde omgeving aanzienlijk minder stroef dan die bij bijvoorbeeld de tafel Industrie, zegt hij:
“Het ging bij ons relatief eenvoudig. De Nederlandse samenleving is er wel klaar voor. Het Klimaatakkoord zou nooit zijn ontstaan, als een soort Gallisch dorpje, in een samenleving die een volledig andere kant opgaat. Aan de tafel bleek dat dus ook.”
En Nederland is, zeker na de gesloten klimaatakkoorden in Parijs, volgens Samson geen uitzondering: “Je ziet overal in de wereld dezelfde tendens. Ook in de VS, waar Trump de kolenmijnen heeft bezongen. Er zijn in Amerika de afgelopen twee jaar nog nooit zoveel kolenmijnen gesloten als nu.”
Kernenergie?
Als Samsom naar zijn eigen vakgebied kijkt, hij studeerde technische natuurkunde met de afstudeerrichting kernfysica, ziet hij in Nederland niet snel een nieuwe kerncentrale verrijzen:
“Er is geen onderwerp zoveel besproken als kernenergie. Dat de politiek het niet omarmt, is een misvatting. De politiek heeft al vele jaren geleden gezegd dat iedereen die in Nederland een kerncentrale wil bouwen welkom is. Het probleem zit bij het feit dat het bedrijfsleven geen belangstelling toont. En dat heeft een reden: het is te duur.”
Hij vervolgt: “Kernenergie verder ontwikkelen is inmiddels zo ingewikkeld geworden dat het vergelijkbaar is met de vliegtuigindustrie. Dat kan eigenlijk alleen nog gedaan worden door zogeheten statewide actors. In China, India en Amerika gebeurt nog wel het nodige. De consensus is wel dat we in 2040 of 2050 een nieuw type kerncentrale zouden kunnen verwelkomen, mogelijk een thoriumcentrale, maar de tragiek is dat deze te laat komt om ons klimaatprobleem op te lossen.”
Existentieel vraagstuk
Terugkijkend naar de Klimaattafel, waarbinnen Samsom nog zeker twee jaar een rol blijft spelen, de plannen die zijn opgesteld en de uitgesproken ambities van het kabinet, klinkt de voorzitter voorzichtig optimistisch:
“Ondanks onze tijdelijke achterstand op specifiek duurzame energie, hebben wij wel een relatief schone industrie in Nederland. Dat is deels het gevolg van strenge milieuregels. Die waren toen ze ingevoerd werden al omstreden. En het bedrijfsleven kwam met het klassieke dreigement dat zij het bijltje er bij neer zouden gooien en naar het buitenland zouden vertrekken. Maar het gevolg van die maatregelen is dat Nederland juist een bijzonder goed en efficiënt opererende economie heeft. Ik denk dat het Klimaatakkoord daar nog een schepje bovenop doet.”
“Maar we zijn als mensheid wel weer traditioneel laat begonnen aan het oplossen van een existentieel vraagstuk; we maken het weer spannend. Ik ben optimistisch dat het kan lukken. We hebben vaker voor hete vuren gestaan, maar dit is wel de heetste tot nu toe.”
B, B & B
De Conferentie Bits, Bricks & Behaviour van de branche Gebouwautomatisering van FHI, zal op 5 november 2019 plaatsvinden in de Jaarbeurs Utrecht.
Foto: Robert Hoetink
