Materiaalkosten in de bouw nemen gemiddeld genomen af, maar de prijzen van enkele bouwmaterialen nemen nog altijd toe. De stijgende betonprijs reflecteert een aantal problemen in de bouwmaterialenindustrie: hogere energie- en CO2-emissieprijzen en een beperkte beschikbaarheid van grondstoffen. Op de korte termijn zorgt een vraagafname ervoor dat prijzen van sommige materialen niet langer stijgen, of zelfs dalen. Zo bericht ABN-AMRO in haar rapport ‘Stand van de Bouw – augustus 2023’*.
Prijssprong bouwmaterialen
Naast de prijs van beton is in januari ook de prijs van bakstenen en tegels sterk toegenomen. De prijssprong in januari is waarschijnlijk het gevolg van het doorberekenen van de gestegen prijs van CO2-emissierechten. De afgelopen maanden bleven de prijzen van beton, bakstenen en tegels echter relatief stabiel. Om juni was er wel weer sprake van een plotselinge prijsstijging van stortklaar beton.
Producten zoals ijzer en staal en geïmporteerd hout zijn na een stevige piek sinds medio vorig jaar sterk in prijs gedaald, terwijl ook metalen constructiewerken sindsdien geleidelijk goedkoper zijn geworden.
Lees verder onder de afbeelding
Bron: CBS
Afkoeling bouwsector biedt ruimte voor prijsdaling bouwmaterialen
De verwachte afkoeling in de Nederlandse en Europese bouwsector zorgt ervoor dat vanuit de vraagkant minder druk op de prijzen komt. De afnemende wereldhandel heeft al voor dalende staal- en aluminiumprijzen gezorgd. Ook voor andere bouwmaterialen neemt vraag-gedreven prijsdruk af. De marktindicator van dataverzamelaar BDB, die aangeeft in hoeverre prijzen van materiaalkosten veranderen als gevolg van veranderingen in de vraag, is gedaald van 6,2 procent begin 2022 naar 0,7 procent aan het begin van dit jaar. De langdurige opwaartse prijsdruk door een sterke vraag is daarmee bijna geheel verdwenen. Huidige prijsstijgingen hebben vooral te maken met aanbodfactoren.
Lees verder onder de afbeelding
Bron: BDB Bouwkostendata
Hogere energieprijs laat sporen na
Een van die kostenopdrijvende factoren is de gestegen energieprijs. Dat raakt vooral energie-intensieve materialen zoals beton en bakstenen. Hoewel de variabele leveringsprijs van gas sinds september van vorig jaar daalt, ligt de prijs nog steeds hoger dan in 2020 en de eerste helft van 2021. Producenten van bouwmaterialen waren doorgaans gewend de prijs van een deel van de benodigde energie voor enkele jaren vast te leggen.
Contracten die afgesloten zijn in 2020 en 2021 en nu aflopen, moeten worden vervangen voor contracten met een hogere energieprijs. Doorberekening van hogere energiekosten zorgt zo nog steeds voor oplopende prijsdruk. Hogere energieprijzen leiden bovendien tot hogere transportkosten. Door de volatiele ontwikkeling van de gas- en elektriciteitsprijs blijft de prijsontwikkeling van materialen dus onzeker.
Beperkte beschikbaarheid grondstoffen voor beton
De productie van een aantal bouwmaterialen kampt met een dreigend tekort aan grondstoffen. De asfalt-, beton-, mortel en cementindustrie is voor de productie nog sterk afhankelijk van de aanvoer van zand en grind.
De winning hiervan gebeurt in Nederland voornamelijk in het rivierengebied in de provincies Limburg, Noord-Brabant en Gelderland. Veel van de huidige Nederlandse vergunningen voor winning lopen tot en met 2026. Vanuit de sector klinkt de vrees dat provincies te weinig nieuwe vergunningen afgeven. Door maatschappelijke discussies over de negatieve duurzaamheidseffecten van zand- en grindwinning trappen provincies op de rem. Omdat hergebruikte grondstoffen nog op beperkte schaal voorhanden zijn, blijft de bouwsector afhankelijk van zand en grind.
Beperkingen bij de winning in Nederland en transportproblemen vanuit Duitsland vanwege vaker voorkomende lage waterstanden zorgen ervoor dat onder andere beton naar verwachting ook in de toekomst in prijs toeneemt. Daar komt bij dat het cement wat gebruikt wordt in beton in toenemende mate vervangen wordt voor hoogovenslakken, een bijproduct uit de ruwijzer-industrie. Hoogovenslakken zullen door afbouw bij Tata Steel schaarser worden, terwijl het gebruik ervan toeneemt. Ook deze ontwikkeling stuwt de productieprijs van beton.
Emissiehandelssysteem effectief
Het Europese emissiehandelssysteem (ETS) was lange tijd ineffectief omdat de prijs voor het uitstoten van CO2 te laag lag en de rechten deels vrij te verkrijgen waren. Bedrijven die meer uitstootten dan waarvoor ze rechten hadden, konden het tekort aan rechten zo goedkoop ondervangen. De prijs van emissierechten is in de afgelopen jaren echter snel toegenomen, waardoor de partijen die overmatig uitstoten het nu wel degelijk in de portemonnee voelen.
Ongeveer 400 bedrijven in Nederland vallen onder het ETS, waaronder producenten van isolatiematerialen, bakstenen en beton. Door de hogere emissieprijs wordt de prijs voor energie-intensieve bouwmaterialen minder aantrekkelijk ten opzichte van andere materialen zoals biobased bouwmaterialen.
Lees verder onder de afbeelding
Bron: Refinitiv
Markt bouwmaterialen verandert blijvend
Het komende half jaar zullen de prijzen van bouwmaterialen als gevolg van afkoeling van de vraag naar verwachting gemiddeld dalen. Volatiele energieprijzen, beperkte beschikbaarheid van grondstoffen en hoge emissieprijzen zijn de komende jaren echter blijvend. Op langere termijn betekent dit een prijsstijging van bouwmaterialen die zwaar op het milieu drukken. Dit is nodig om de CO2-uitstoot omlaag te brengen, maar levert uitdagingen op voor de bouw.
De duurzaamheidsdoelstellingen zijn niet haalbaar als we op dezelfde schaal nieuwe bouwmaterialen blijven produceren. Hergebruik van materialen kan deels een oplossing bieden voor een gebrek aan beschikbare en betaalbare bouwmaterialen, maar tot de circulaire bouw volledig van de grond is gekomen zullen ook deze secundaire bouwmaterialen duur zijn. Hetzelfde geldt voor bouwmaterialen die met innovatieve energiezuinige en milieuvriendelijke productietechnieken gemaakt worden.
Biobased bouwmaterialen
Met biobased bouwmaterialen kan in potentie een groot deel van de materiaalbehoefte worden ingevuld. Voorwaarde is wel dat er voldoende aanvoer is van grondstoffen als hout en vezelgewassen. Europese samenwerking om dit voor elkaar te krijgen lijkt essentieel. En er blijven onderdelen in de bouw die zich minder goed lenen voor biobased bouwmaterialen, zoals zware infrastructurele bouwwerken.
Gedurende de genoemde transities zal de voorlopige aanwezigheid van inefficiënte ketens en onevenwichtigheden in de markt leiden tot hogere prijzen. De transitie naar een duurzame bouweconomie is dus niet alleen omwille van het milieu en klimaat uitermate belangrijk, maar ook vanwege de beschikbaarheid en betaalbaarheid van materialen.
De enige optie voor de sector is om de transitieperiode met hogere prijzen zo kort mogelijk te laten zijn. Dat vraagt om serieuze inspanningen en investeringen in productietechnieken, circulaire processen en biobased bouwmaterialen. Voor bedrijven geldt dat voorbereiding op een toekomst met een groter aandeel circulaire en biobased bouwmaterialen niet vroeg genoeg kan beginnen.
Volledig rapport inzien?
Het ABN AMRO rapport ‘Stand van de Bouw – augustus 2023′ downloaden als pdf.
Bouwmaterialen prijs blijft fluctueren.
Lees ook: 8 procent hogere omzet voor de bouw en GWW in tweede kwartaal 2023
Bron: ABN-AMRO.
