Slopen voor de letteren?
Al sinds de Middeleeuwen een verborgen plek: het terrein van het Binnengasthuis van Amsterdam. Tegenwoordig gebruikt de Universiteit van Amsterdam daar de rijksmonumentale gebouwen. Ze wilde er nu een van slopen, een andere deels. En dat in een tijd waarin het zo belangrijk is dat cultureel erfgoed herbestemd wordt.
Onder de noemer ‘modernisering van de monumentenzorg’ bevordert de overheid dat er verstandiger met het culturele erfgoed omgegaan wordt. Dat is zeker van belang nu er een economische crisis rondwaart, nu grootschalige leegstand een probleem vormt en nu duurzaamheid een steeds grotere rol speelt. In een historische omgeving is het erfgoed altijd uitgangspunt voor nieuwe ontwikkelingen. De kracht van de vernieuwde koers zit hem in het voeren van een discussie, bijvoorbeeld over herbestemming versus nieuwbouw, gevolgd door de keuze voor de beste aanpak.
Zo’n discussie is in de afgelopen jaren gevoerd over twee gebouwen van het Binnengasthuis in Amsterdam, namelijk de tweede chirurgische kliniek en het zusterhuis. De gesprekspartners waren niet de minste. Allereerst de hoofdstedelijke gemeente. Dan de Universiteit van Amsterdam, waar 5.500 mensen werken en waaraan er 35.000 studeren. Vervolgens omwonenden en andere verenigde liefhebbers van de historische stad. En tot slot het Rijk, waarvoor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed opereerde namens de staatssecretaris van Cultuur.
Een ziekenhuis
Dat ‘opereren’ is een toepasselijk woord, want het Binnengasthuis is eeuwenlang een ziekenhuis geweest. Het bevond zich oorspronkelijk niet in het centrum, zoals nu. In 1582 lag het terrein van het Binnengasthuis nog aan de rand van Amsterdam, daar waar de Amstel de stad binnenstroomde. Het ziekenhuis betrok in dat jaar de middeleeuwse gebouwen van het Oude en Nieuwe Nonnenklooster, een enclave met veel open ruimte voor tuinen en boomgaarden. Destijds heette het ziekenhuis nog het Sint-Pietersgasthuis. De naam Binnengasthuis ontstond kort daarna, toen in 1635 buiten de poorten van de explosief groeiende stad het Buitengasthuis werd gebouwd, voor zeer besmettelijke pestlijders.
