Boschgaard is een pionier in Nederland. Het combineert circulair bouwen en zelfwerkzaamheid. Een woonproject dat in samenwerking met woningcorporatie Zayaz 19 sociale huurwoningen neerzet in Den Bosch Oost, gecombineerd met een buurtcentrum. In gesprek met Jochem Kromhout, toekomstig bewoner van Boschgaard.
“Boschgaard is voor ons een kans om iets permanents neer te zetten, op onze manier”
Ik heb me altijd betrokken gevoeld bij de woningmarkt, zegt Jochem Kromhout. “Op een directe manier heb ik altijd voor mijn eigen woning gezorgd. Want er zijn meer huizen nodig, ook zijn ze te duur, soms slecht onderhouden. Bovendien is het te gek voor woorden dat mensen 40 tot 50% van hun inkomen uitgeven aan een huis. Daar heb ik me altijd boos over gemaakt. Boschgaard is voor ons een kans om iets permanents neer te zetten, op onze manier”.
Collectief zelfbeheer
Boschgaard komt op de plek van De Patio, het oude buurthuis van de Graafse Wijk. Er komen 25 tot 30 bewoners in het gebouw. In Den Bosch is Boschgaard het eerste bouwproject binnen de sociale huur waarbij dus het initiatief volledig bij de toekomstige bewoners vandaag komt. Woningbouwvereniging Zayaz financiert en blijft eigenaar van het pand, de toekomstige bewoners hebben het eigenaarschap over het project. Kromhout: “Wij kwamen met het idee, zitten tijdens de realisatie op de bestuurdersstoel en zullen het geheel later ook zelf bestieren. Kortom, Boschgaard wordt een pand in collectief zelfbeheer, waar iedereen die er woont even veel inspraak heeft”.
De aannemer is Mark Versteegden uit Erp, een traditioneel bouwbedrijf dat het vakmanschap nog onder de knieën heeft, zo zegt Kromhout. De architect is Superuse uit Rotterdam, een bureau dat gespecialiseerd is in het bouwen van hergebruik.
Lees verder onder de afbeelding.
Echt circulair
Wat het project nog unieker maakt, is dat dit het eerste woningbouwproject in Den Bosch is, dat met zoveel mogelijk hergebruikte materialen wordt gebouwd. Jochem Kromhout legt uit: “Circulariteit is momenteel een beetje een buzzwoord. Veel verschillende dingen worden er onder verstaan. Circulariteit is voor ons altijd een logisch iets geweest. We kijken eerst wat we kunnen met oude dingen voordat we nieuwe gaan produceren”.
“Zelf heb ik nog nooit een meubelstuk gekocht. Heb het allemaal op straat gevonden. Klussen aan een huis, dan is het voor mij heel gewoon om eerst naar de centrale container te gaan. In de bouw is dat niet de meest praktische manier om het zo te doen. Circulariteit betekent daarom voor veel projecten dat ze nieuwe producten maken die over 30 jaar – als iets gesloopt wordt – hergebruikt kunnen worden. Dat is heel nobel, maar voor ons voelt dat verkeerd. Het is een logische stap eerst te kijken wat over is, dat gebruiken. Lukt het niet, dan gaan we pas op zoek naar nieuwe producten”.
Wat er op het terrein stond, de oude Patio, is dus niet gesloopt. Er kwam geen bulldozer aan te pas. Onder andere de betonnen platen op de grond waren nog uitstekend te gebruiken. “Onze architect heeft in kaart gebracht wat er was om te hergebruiken. We hebben gestript wat er niet nodig was”.
Met oude bouwmaterialen uit de sloop, maar ook met reststromen uit de industrie, is het streven om 90% van alle bouwmaterialen hergebruikt te laten zijn.
Voorbeelden van circulair
Maar deze bouwwijze brengt wel de nodige uitdagingen met zich mee. Hoe kom je aan al dat te hergebruiken materiaal? ¨Dat is een heel proces¨, zegt Jochem Kromhout. “We hebben een team dat wekelijks op zoek is gegaan naar de juiste materialen. Zo hebben we oude dakspanten uit de bibliotheek in St. Michelsgestel gehaald. De bibliotheek werd gesloopt. Vervolgens ging de architect daar weer mee tekenen. Zo zit ook de gevel van het gemeentehuis van Roozendaal in ons pand; een aluminium gevel met dubbel glas. Een prima buitengevel die nog wel met een binnengevel geïsoleerd wordt”.
De architect maakt dus een globale schets. Hoe meer hergebruikte materialen er zijn, hoe meer de schets ingevuld wordt. De aannemer moet dus flexibel en creatief zijn. ̈”Oh, er moet nog een raam in de muur komen, zaag nog maar niet in de muur, want we hebben het kozijn nog niet”, om maar een voorbeeld te noemen.
Het hele proces is in 2016 gestart, de bouw is in 2021 begonnen. “Als het goed is, hebben we aan het einde van dit jaar de sleutel”, aldus Kromhout.
Lees verder onder de afbeelding.
Passief verwarmen
Het gebouw is ontworpen om zo passief mogelijk verwarmd, geventileerd en gehydrateerd te worden. Boschgaard maakt gebruik van de zon, regen en aarde door te oogsten wat ze gratis ontvangt; zonnestralen, regendruppels en aardwarmte. Gegevens op het zuiden vangen de zon voor warmte en de 234 zonnepanelen voor energie. 80 meter sondes in de grond geven een stabiele 12 graden voor de warmtepompen en tot 80 kuub regen wordt opgevangen om de toiletten en wasmachines mee te spoelen.
Om het gebouw zo optimaal mogelijk te laten werken, is een actieve houding van de bewoners nodig. Gordijnen op tijd dicht, ramen op het juiste moment open en korter douchen. De bewoners gaan ook veel delen. Auto´s, boormachines, wasmachines. “Door het ontwerp kunnen we toe met minder apparaten, zoals warmtepompen, dan gebruikelijk”, aldus Kromhout.
Biodiversiteit in en om Boschgaard
Alle daken en buitenruimtes worden zo ontworpen dat er een hoge mate van biodiversiteit ontstaat, met veel leefruimte voor vogels en insecten. Boschgaard kent groene daken en gevels waar planten in kunnen groeien. “Groene daken zie je best wel veel”, zegt Jochem Kromhout. “Het is een goed initiatief. Heeft veel voordeel voor de waterhuishouding. Het water stroomt niet gelijk je dak af, maar krijgt de kans om te verdampen. Dus heb je veel minder last van je rioolwaterafvoer. Het is ook een goede koeling van je huis. Als er in de zomer een regenbui op je dak valt, verdampt de regen en tegelijkertijd trekt het de warmte uit je huis. Maar wat wij anders doen, is dat we een dubbele laag groen op ons dak zetten. Zodat er meer verschillende planten op kunnen groeien, die ook verschillende vogels en insecten aantrekken. Kortom, we zorgen ervoor dat onze huizen iets bijdragen aan de stadsecologie om ons heen”.
Pionieren
Kromhout: “We zijn op een aantal manieren aan het pionieren. Als huurders die in eigen beheer aan het bouwen zijn. Ook op het gebied van duurzaam bouwen is het behoorlijk pionieren voor zo’n groot project van sociale huur. Ja, dat zijn echt de uitdagingen. Dat pionierschap betekent dat we veel nieuwe wielen moeten uitvinden, regels in de wet moeten vinden waarin onze ideeën passen. En let wel, net als ik, komen de bewoners niet uit de bouwwereld. We leren heel wat. Maar gelukkig staan we met zowel de architect Superuse, als de aannemer Versteegden, niet in ons eentje. En ook met de woningbouwcorporatie Zayaz is de samenwerking goed. We hebben goede partners aan ze”.
Auteur: Betty Rombout.
Beeld: Zayaz, Superuse, Versteegden en andere projectmedewerkers Boschgaard.
Boschgaard: Echt circulair bouwen en zelfwerkzaamheid.
Lees ook: Gebouwenmarktplaats voor meer duurzaam en circulair bouwen.
