Enige tijd terug vond het eerste fysieke congres plaats over Artificial Intelligence (AI) in de bouw. Arjan Walinga, beleidsadviseur van Bouwend Nederland, was erbij aanwezig, samen met de Hogeschool Rotterdam. Wat zijn de mogelijkheden van AI in de bouw?
“Definitie van AI: systemen die mensachtig verdrag vertonen”
Arjan Walinga werkt al 15 jaar voor Bouwend Nederland. Daarvoor was hij 12 jaar bij Siemens werkzaam. Hij vertelt: “Daar heb ik het vak van logistiek en ICT goed geleerd. Eenmaal bij Bouwend Nederland was BIM een van mijn beleidsvelden. Tegenwoordig is dit meer digitaal bouwen geworden. Dit doe ik nog steeds, alhoewel er onderwerpen bijgekomen zijn, zoals AI. De grootste vraag die boven de markt hangt is: ‘Wat gaat AI betekenen voor de mensen in het ontwerp en de uitvoering?’ Daar geef ik informatie over aan onze leden, maar ook aan opdrachtgevers”.
Mix van technologie
Walinga was dus op het congres aanwezig. Hij zegt: “We wilden ons oriënteren op wat er technisch speelt rondom AI. Met name aan de ontwerpkant kunnen heel veel slagen overgeslagen worden, nu al, door allerlei moderne technieken. Dat is een beetje het punt bij AI, het is soms een generatief ontwerp in combinatie met AI. Een mix van technieken die wordt toegepast, die we onder AI scharen, maar die eigenlijk al een tijdje in de markt zijn. Oftewel, de definitie van AI is, systemen die mensachtig verdrag vertonen. Dat zijn drie zaken; een mens registreert, denkt na en grijpt in”.
“Dit gedrag zie je bij het voorbeeld van een bouwrobot die ontwikkeld wordt in Amsterdam. Hij moet metselen. Van tevoren kijkt hij of zijn model past. Hij meet als een metselaar. Vlakbij hem heeft hij twee stelprofielen staan. ´Hé, het model is maar 1.96 meter terwijl het 2.00 meter moet zijn, is de constatering. Een metselaar gaat handmatig de voegen qua grootte wat aanpassen. Hij heeft de uitvoering iets aangepast aan de situatie die er is. Dat is het typische van AI. In dit voorbeeld ziet hij direct de intelligentie van de mens en weet hij wat te doen. Als een metselaar het project uitvoert volgens plan, niet registreert, dan gaat het fout”.
Logistiek
Walinga vervolgt: “Wat we zien is, dat in het administratieve proces, de werkvoorbereiding, calculatie, planning, inkoop en facturatie gebruik gemaakt wordt van AI. We merken dan ook dat daar minder fouten op gemaakt worden. Kijk je naar het begin van een bouwproces, dan kijk je naar de ontwikkeling van een stuk grond, grond waar hoge gebouwen op staan die worden gesloopt, wat wordt nu de beste inrichting van het stuk grond? Ervan uitgaande hoeveel woningen, parken et cetera je wilt. Dat doet een systeem voor je. Het maakt grofweg de blokken in dat stuk grond. Op het congres zagen we dat de blokken – die gebouwen voorstellen – met generatieve ontwerpmethodes heel snel kunnen worden ontworpen”.
Hij gaat verder: “Dat doen ze op basis van allerlei referentie-ontwerpen. Een badkamer die vaak voorkomt, of een woonkamer, een lichtbak, een computer kan dat heel snel met elkaar combineren en een ontwerp voor maken. Waar voorheen dus een aantal ontwerpers meer tijd aan kwijt waren. Kortom, als we vooraf de juiste data in het systeem hebben staan, dan kan er al heel wat gedaan worden met AI in genoemde werkvoorbereiding. Wat trouwens ook al in de praktijk wordt toegepast”.
Walinga: “Een lid van ons vertelde dat 80 procent van de inkomende facturen al ongezien door mensen, betaald worden, gecontroleerd door het systeem met AI. Het gaat dus vaak om repeterende handelingen die door AI gedaan kunnen worden”.
Assisterende Intelligentie
Walinga: “AI lijkt ons werk over te nemen, maar we praten eigenlijk liever over Assisterende Intelligentie, een term die je steeds vaker hoort. Het is ondersteunende intelligentie. Vroeger boorde je met de hand, nu bestaat er een elektrische boor. We willen de kerntaak van de medewerker op de bouwplaats ondersteunen, repeterende taken, zoals ik al zei en taken die ongezond zijn, zoals boren boven het hoofd, daar moet je aan denken bij automatiseren”.
Prefab
“We zien dat veel van de activiteiten die vroeger op de bouwplaats plaatsvonden, nu in de fabriek gebeuren¨, zegt Arjan Walinga. “We werken met standaard blokken om woningen te maken. Die worden in de fabriek helemaal gemaakt. De robot staat in de fabriek, schroeft en last bijvoorbeeld. En de bouwplaats monteert het. Bij nieuwbouw is dat dus al aan de gang. De slag van de robot die de mens vervangt gaan we niet heel erg meemaken, behalve in de verbouw zou dit nog kunnen. De grootste opgave daar is het slopen”.
“Je ziet AI wel, in de opbouw wordt ook prefab gefabriceerd. En ook wordt er wel gebruik gemaakt van een metselrobot, stuckrobot. De vraag is, wordt het arbeidstekort zo nijpend, dat AI ook verder ontwikkeld. We zien het nog niet zo snel gaan, maar bedrijven zijn er mee bezig. De boorrobot bijvoorbeeld, Fischer heeft er eentje voor het onbemand en autonoom boren in tunnels. Maar nogmaals het grootste deel in de utiliteitsbouw gebeurt met prefab, waar robots in de fabriek mensen vervangen”.
Meerwaarde AI
Wat is de meerwaarde van AI? Arjan Walinga: “Nogmaals, dat AI ondersteunend is voor het werk van de vakman. We zitten nu in een situatie waarin we te weinig mensen hebben om volume te maken. Voor nu is een van de grootste voordelen dat we met minder mensen – dat moet ook – hetzelfde volume of zelfs meer kunnen gaan maken. Wat de werkvoorbereiding betreft, dat we met minder mensen een hoger kwaliteits uitvoeringsplan krijgen. Er worden minder fouten gemaakt. Computers zijn feillozer”
Arjan Walinga: “Tien jaar geleden hebben wij een efficiency onderzoek gedaan op de bouwplaats met grote bouwwerken. Dan kom je uit op 60 procent arbeidsproductieve tijdsbenutting. Dat is niet omdat de bouwplaatsmedewerkers niks zitten te doen. Maar ze moeten heel veel handelingen doen om hun werk te organiseren. Zorgen dat de spullen er zijn. Waar blijven die spullen? Is de logistiekstroom beter, heeft de werkvoorbereiding een hogere kwaliteit alsook het werkmodel, dan gaat de efficiency in de bouw met sprongen omhoog. Bovendien is er minder frustratie in het werk. Mensen kunnen rustig doorwerken, een grote zegening. Voor ondernemers: Ik heb ‘de gasten’ daarop gepland. De volgende dag kan ik ze ergens anders inzetten. Dan is het werk ook af. Dat zijn ook grote voordelen bij de inzet van AI. Nogmaals, dit is vooral aan de proceskant”.
Camera’s
Er zit ook nog een andere grote kant aan het geheel, dat heeft met de uitvoering in de bouw te maken. Walinga: ̈”In gebouwen die we maken zit ook AI in. Daarmee bedoel ik bijvoorbeeld woningen die uitgerust worden met camera´s, waardoor ouderen langer thuis kunnen blijven wonen. Domotica dus. Maar ook tunnels die uitgerust worden met sensoren die registreren of vrachtwagens te hoog geladen zijn of niet. In negen van de tien gevallen waar de sensor beweging registreerde ging het niet om een vrachtwagen, maar om een passerende vogel. AI registreert of het een vogel betreft of niet. Negen van de tien keer moest een tunnel dus dicht, omdat men dacht dat het de vrachtwagen betrof. Dat kan nu met AI voorkomen worden”.
Uitdagingen
“De grootste uitdaging is, dat we moeten zorgen dat wij als bouw menswaardig blijven. Dat het vak zo leuk blijft, dat mensen nog heel graag naar de opleiding willen. Misschien zelfs dat het leuker wordt met AI. Het menswaardig houden, het ligt op de loer, dat fabrikanten en mensen die allerlei dingen ontwerpen, dat mensen overbodig worden. Dat is niet de bedoeling. Gaan we een robot ontwerpen die bijvoorbeeld schuurt, is prima. Maar het aflakken moet bij een vakman blijven, om een voorbeeld te noemen”, aldus Walinga.
Onderzoek
Bouwend Nederland gaat samen met de Hogeschool Rotterdam onderzoek doen naar de adoptie van AI in de bouw. In dat onderzoek worden de trends en relevante praktijkvoorbeelden op een rij gezet. Ook kijken de onderzoekers naar factoren die de adoptie van AI in de bouw versnellen of juist remmen. Bijvoorbeeld noodzakelijke standaarden om slimme woningen met elkaar en met het elektriciteitsnet te laten ‘praten’. Daarnaast zijn er ethische factoren die de aandacht verdienen.
Geen angst voor AI
Tot slot zegt Arjan: “Ik snap de angst heel goed, dat mensen in de bouw denken dat AI hun banen over gaat nemen. Maar nee, daar hoeft men niet bang voor te zijn. Zeker als we het samen met werkgeversorganisaties, bonden en bouwers oppakken. AI biedt een kans om het werk schoner, leuker en efficiënter te maken”.
Tekst: Betty Rombout.
Foto van Arjan Walinga: Bouwend Nederland.
Overig beeld: 123RF.
Dit artikel is ook verschenen in B+U 5-2024.
