Uit het onderzoek naar biobased bouwmaterialen van Arcadis* uit december 2022 blijkt dat vooral bermvegetatie, cellulose, houtvezel en lignine grote potentie hebben in Nederland vanwege beschikbaarheid en brede toepassing. Door de crisis in de landbouw biedt dit volgens CIRCO perspectief voor boeren: produceren voor de bouw.
“CIRCO Hub Friesland voortrekker van productie landbouwgewassen voor de bouw”
Toch zijn er ook voortrekkers, zoals Circulair Friesland signaleert. In het noorden van Nederland zijn verschillende experimenten gaande met het toepassen van landbouwgewassen voor de bouw. Zo sloten de leden van Circulair Friesland een convenant om de vraag en het aanbod van de vezelhennepketen bij elkaar te krijgen.
Uitdagingen voor boeren
Er zijn echter nog hobbels te nemen, ziet CIRCO trainer Heidi van Woudenberg als ze workshops geeft aan boeren.
“Het is een groeiende markt maar meer leveringszekerheid is nodig”, zegt van Woudenberg. Gewassen verbouwen voor de bouw is een van de duurzame oplossingen die in haar workshop voorbijkomen.
“Boeren gaan pas over op het verbouwen van gewassen voor de bouw als de afname zeker is. De overheid zou hier kunnen helpen met een garantie voor hoeveelheid en prijzen. Heel kort door de bocht: als het minder oplevert dan wat een hectare nu oplevert met vee of akkerbouw, schakelen boeren niet over”.
Lees verder onder de afbeelding.
Voordelen
Zo gek is de overweging voor overheden niet om garant te gaan staan voor afname: Er zitten veel maatschappelijke voordelen aan het verbouwen van gewassen voor biobased bouwen, waaronder:
● Opslag van koolstof in bodem en producten
● Verminderen van CO2-uitstoot (door huidige materialen)
● Voorkomen van bodemdaling en veen-oxidatie
● Vergroten van biodiversiteit
● Verbeteren van bodemkwaliteit
● Verbeteren van waterberging en -zuivering
● Creëren van nieuwe verdienmodellen middels Carbon Credits
● Gezondere leefomgeving
Met investeringen van de overheid in bijvoorbeeld garantiefondsen zou het mes dus aan twee kanten kunnen snijden, boeren verdienen een goede boterham en het biedt een alternatief voor huidige landbouwproductie.
Voordelen voor bouwbedrijven
Voor bouwbedrijven zijn er ook veel voordelen te onderzoeken. Lokaal biobased bouwen biedt een oplossing voor de grondstoffenschaarste, leveringszekerheid en CO2-vastlegging. Ook biedt biobased bouwen soms meerwaarde op het gebied van gezondheid van zowel bewoners en gebruikers van biobased gebouwen als van bouwvakkers op de bouwplaats. En met biobased bouwen kan snel, flexibel, prefab en modulair worden gebouwd. Er zijn zelfs vaak minder installaties nodig in biobased gebouwen en dit is gunstig voor de businesscase en de onderhoudskosten.
Lees verder onder de afbeelding.
Zekerheid in de vezelhennepketen
Voor Circulair Friesland en de CIRCO methode waar zij gebruik van maken, ligt de businesscase precies aan de basis van het convenant. Twee jaar geleden is Circulair Friesland begonnen met de vraagkant te stimuleren door aannemers en overheden erbij te betrekken.
Door het convenant te sluiten kregen boeren en de bouwketen zicht op afzet in de regionale markt, waardoor een verdienmodel gegarandeerd kon worden. Voor de verwerking en toepassing van de vezelhennep bouwt Green Inclusive momenteel een fabriek, hier wordt de teelt omgezet in onder andere isolatiemateriaal. De productie is opgeschaald van 50 hectare twee jaar geleden naar 600 hectare in Friesland dit jaar. Op dit moment wordt er berekend hoeveel hennepvezel gebruikt kan worden in huizen in Friesland en Groningen.
Vragen
We spraken met Nick Boersma, programmamanager bij Circulair Friesland:
Waarom hebben jullie gekozen voor de vorm van een convenant?
Nick: “Om twee redenen, ten eerste willen we met het Biobased Isolatiepact de biobased materialen bekender maken voor de bouw want momenteel gebruiken we nog veel te veel fossiele producten. Ten tweede is voor boeren zekerheid van afzet nodig en door het convenant te ondertekenen gaven corporaties, aannemers en overheden met hun handtekening ook echt de zekerheid dat een bepaald aantal woningen zal worden geïsoleerd met vezelhennep of andere biobased materialen. Zo stimuleer je de productie.”
Waar liepen jullie tegen aan in het proces om de keten bij elkaar te krijgen?
Nick: “Wat vooral een probleem was, was de onbekendheid van de producten, je moet aannemers echt overtuigen. Aannemers zijn natuurlijk verantwoordelijk voor wat ze bouwen en zijn daarbij gebonden aan wet- en regelgeving en certificeringen. Er bestaan veel mythes over bouwen met biobased materialen (dat het brandbaar of juist vochtig is of dat het ongedierte aantrekt- allemaal niet waar) en die moeten ontkracht worden.”
Wat zijn de voordelen van biobased bouwen?
Nick: “De teelt biedt boeren een nieuw verdienmodel. Ze hoeven minder vee te houden en krijgen de kans om CO2 te beteugelen. Daarnaast wordt de grond verrijkt waardoor er minder toevoegingen nodig zijn. Ook zijn er geen bestrijdingsmiddelen nodig voor vezelhennep. Het is met name geschikt voor zandgronden maar zeker ook als wisselgewas op andere grondsoorten.
Bovendien wordt werk uit handen gegeven: Green Inclusive, de teler en verwerker, betaalt de boer voor het zaaien en oogsten. Dan groeit de vezel in vier maanden naar wel 3,5 meter hennep. Dat is hoog maar daardoor is het ook een efficiënt gewas. De prijs ligt nu nog relatief laag vergeleken met melk, maar vanaf dit jaar kan dat veranderen door de certificering van carbon credits voor vezelhennep via Green Inclusive. Zo verdient de boer met het langdurig opslaan van CO2. De komende maanden starten we met onze partners een campagne waarin boeren vertellen wat ze ervan vinden.”
Lees verder onder de afbeelding.
Wat zijn de volgende stappen om te nemen?
Nick: “Heb je even, haha? Allereerst moeten de materialen bekender worden. Vervolgens moeten tussenpartijen zich specialiseren en prefab-bouwers, aannemers, leveranciers moeten omturnen naar het gebruik van biobased materialen.
Naast vezelhennep zien we dat de ontwikkeling van lisdodde (door o.a. Bouwgroep Dijkstra Draisma), vlas en miscanthus gewassen zijn die veel potentie hebben voor de bouw. In Friesland zijn we daar hard mee bezig. Ook het onderwijs doet mee.
Daarnaast moeten de certificeringen en eisen aan de opdrachtgeverskant nog veranderen om meer vraag te stimuleren, zo moet de Milieu Prestatie Gebouwen (MPG) worden aangepast, daarin wordt biobased nu nog slecht gewaardeerd. Gebruik van beton is volgens deze normen in sommige gevallen zelfs milieuvriendelijker dan hout. Vervolgens moeten we de markt rondom carbon credits doorontwikkelen om het verdienmodel voor boeren te vergroten en te bestendigen. Een hele lijst waarbij we de gehele keten nodig hebben, maar het gaat de goede kant op!”
Over CIRCO
Hier is meer lezen over de Vezelhennep-productie voor de bouw in Friesland. Meer lezen over de CIRCO methode en op de partnerwebsite CIRCONNECT. Omtrent het *Arcadis-onderzoek is hier meer te vinden.
Auteur: Anke van Ravensteijn.
Beeld: CIRCO, Green Inclusive, Circulair Friesland.
CIRCO: boeren voor de bouw. lees ook:
Eerste prefab hennephuis ter wereld.
De urgente belofte van biobased bouwen.
Energieneutraal wonen in een strohuis.
