Wateroverlast, extreme regenval weer opgevolgd door droogte en hittestress. Het waterbeheer in Nederland staat voor grote uitdagingen. Zeker ook bij de gemeenten. De klimaatverandering, de druk op de bebouwde gebieden en het vernieuwen van de rioleringen en zuiveringen, vragen veel. Dat blijkt uit de Monitor Gemeentelijke Watertaken 2024 van Stichting RIONED.
“Klimaatverandering, personeelstekort en stijgende kosten versterken de complexiteit rond waterbeheer”
Wateruitdagingen
Hilde Niezen, directeur van Stichting RIONED: “De riolering in Nederland werkt nog goed, maar de druk op systemen en mensen neemt toe. Extreme weersomstandigheden, zoals hevige regenval en langdurige droogte, vragen om grootschalige aanpassingen. Als klimaatverandering doorzet, is niet alles meer maakbaar en oplosbaar. Naast de inspanningen van gemeenten is ook de betrokkenheid van burgers en bedrijven essentieel. Initiatieven waarmee we anders met hemelwater om willen gaan, zoals tegels vervangen door groen of verdiepte tuinen ontlasten rioleringen en dragen bij aan een klimaatrobuuste leefomgeving”.
Ons land staat door de doorgaande klimaatverandering voor grote uitdagingen. Gemeenten zijn al volop aan de slag gegaan met het aanpassen van de bebouwde omgeving, het verbeteren van bestaande rioolsystemen en de aanleg van nieuwe systemen rond het waterbeheer.
Incidenten, verontreinigingen en bedreigingen
Hoewel de waterkwaliteit in Nederland is verbeterd, blijft stedelijk waterbeheer cruciaal voor het voorkomen van milieuschade.
In de afgelopen jaren traden er gemiddeld ruim 200 incidenten op waarbij de lozing van hemel- en/of afvalwater vanuit een gemeentelijke voorziening een belangrijke oorzaak was, een daling ten opzichte van 2016 toen dit nog 500 keer werd gemeld. Toch vormen nieuwe verontreinigingen, zoals microplastics, PFAS en medicijnresten, een toenemend risico voor ecosystemen en volksgezondheid.
Niezen verteld verder: “Deze stoffen bedreigen de kwaliteit van ons oppervlaktewater. Gemeenten moeten aan de slag om de resterende knelpunten en foute aansluitingen aan te pakken. Maar het is nog belangrijker om aan de bron vervuiling te voorkomen, door strengere regelgeving en meer bewustwording onder burgers en bedrijven over juist rioolgebruik”.
Tekorten drukken op waterbeheer
Gemeenten kampen met een tekort aan financiële middelen en goed opgeleide medewerkers. Het is soms letterlijk en figuurlijk ‘dweilen met de kraan open’. Hilde verteld verder:
“Stedelijk waterbeheer kampt met een onderbezetting van bijna 25 procent, terwijl de taken door klimaatverandering breder worden. Dat leidt tot vertragingen in onderhoud, renovaties en de vervanging van oude riolen. Het tempo van vervangingen moet flink omhoog, anders worden de hemelwater- en vuilwatersystemen kwetsbaarder voor storingen, verstoppingen en lekkages, met alle gevolgen van dien voor onze leefomgeving en gezondheid. Tegelijkertijd stijgen de kosten voor het beheer van nieuwe voorzieningen en verouderde systemen. Het vernieuwen van rioleringen, waarvan ongeveer de helft ouder is dan 35 jaar, vraagt de komende jaren om een tempoversnelling
Waterbeheer en watertaken
Met de Monitor Gemeentelijke Watertaken 2024 (pdf download) geeft men een inzicht in de huidige toestand van het stedelijk waterbeheer in ons land. Tevens informeert men over de inspanningen die gemeenten leveren op het gebied van waterbeheer in het stedelijk gebied.
90 procent van de gemeenten -307 in totaal – heeft deelgenomen aan het onderzoek voorafgaand aan het samenstellen van de nieuwe monitor. Deze laat zien wat de gemeenten doen om afvalwater snel en hygiënisch te verwerken, wateroverlast te beperken en steden en dorpen beter bestand te maken tegen het veranderende klimaat. En ook wat daarbij komt kijken en wat het kost.
Met de monitor is er inzicht in de huidige stand van zaken. er wordt ook gekeken naar de ontwikkelingen en uitdagingen rond waterbeheer voor de komende jaren. Hiermee kunnen beleidsmakers, bestuurders en waterbeheerders de effectiviteit van de watertaken evalueren en waar nodig aanpassen. Over vier jaar komt er weer een monitor waterbeheer.
Kennis- en koepelorganisatie
Stichting RIONED is kennis- en koepelorganisatie op het gebied van stedelijk waterbeheer. Zij signaleren, doen onderzoek, stellen standaarden vast en agenderen. Ook informeren zij over het belang van stedelijk waterbeheer.
Beeld: RIONED
