Ooit was het een kantorenpark. Op dit moment ondergaat Bergwijkpark in Diemen-Zuid een transformatie tot kleinstedelijke woonwijk, geïnspireerd op nieuwbouwwijk Sluseholmen in Kopenhagen. Het ontwerp van deze nieuwe woonwijk is van de Nederlandse architect en stedenbouwkundige Sjoerd Soeters die ook aan de wieg stond van het Java-eiland. Is Holland Park het toonbeeld van gebiedsontwikkeling nieuwe stijl?
Eind januari 2015 gingen de eerste nieuwbouwappartementen van Holland Park in Diemen in de verkoop. Sjoerd Soeters is de architect van het eerste woongebouw met 131 appartementen. Bijna 100.000 m2 leegstaande kantoorruimte wordt voorbereid op de bouw van zo’n 3.400 appartementen aan nieuwe grachten en een park. Initiatiefnemer van Holland Park is Snippe Projecten in samenwerking met Bouwaccent.
Concept
Variëteit en levendigheid zijn in Holland Park belangrijk. Daar drijft het concept op. Holland Park wordt een nieuw soort grachtengordel. Eigentijds, modern, leefbaar, vriendelijk, en vooral bruisend. Holland Park is een visionair totaalconcept met veel variatie in architectuur en buitenruimte. Kenmerkend is de diversiteit aan grachtenpanden met verschillende gevels, gelegen aan water en groen. Verder komen er volop voorzieningen, veel restaurantjes, cafés en winkels, en uitstekende verbindingen.
Bergwijkpark
Wie nu door het gebied loopt, kan zich bijna niet voorstellen dat er van Bergwijkpark iets fatsoenlijks te maken is, laat staan een gezellige woonwijk waar het goed toeven is. Het is zo’n typisch jaren ’70 kantorenpark met veel beton en gebouwen van vijf tot zes lagen hoog. Dicht op elkaar gebouwd en daarmee onpraktisch voor herbestemming. Ook energetisch voldeden de panden niet meer aan de eisen van deze tijd.
Theo Dohle, woordvoerder van Holland Park, vertelt: ‘Toen de crisis in volle hevigheid losbarstte en veel ontwikkelaars zich gedeisd hielden, was het initiatiefnemer André Snippe van Snippe Projecten die ondanks de crisis bleef geloven in de sterke vraag vanuit de markt. Hij vond twee financiers en kocht de kantoren van Bergwijkpark aan. Op het oog een troosteloze omgeving als je op het terrein rondloopt tussen al dat leegstaande beton. Maar zoom je uit, dan valt de geweldige ligging op. Het gebied ligt tegen Amsterdam aan, met alle voorzieningen dichtbij, Schiphol en Amsterdam-Centrum om de hoek en uitvalswegen en openbaar verzoer binnen handbereik. Een gouden zet, zo blijkt nu.’
Grootste transformatie
Het gaat om de grootste kantorentransformatie van Nederland, zo stelt Theo Dohle. ‘In totaal gaat het om 150.000 m2, waarvan 50.000 een herbestemming heeft gekregen in de vorm van Campus Diemen Zuid waar inmiddels 1000 studenten wonen. De overige 100.000 m2 wordt gebruikt voor Holland Park. Een mega-operatie die in verschillende fases de komende zes jaar zal worden uitgerold.’
Groeigemeente
Diemen is een groeigemeente. Het inwonersaantal is alleen al met de komst van Campus Diemen Zuid explosief toegenomen. En het is een gemeente waar de leegstand in rap tempo afneemt. Theo Dohle: ‘Initiatiefnemers Snippe en Bouwaccent prijzen in dit opzicht de gemeente Diemen. De gemeente denkt op een proactieve en positieve manier mee om Holland Park een zo goed mogelijke start te geven. En die inzet van de gemeente heb je wel nodig om er een succes van te maken.’
Trends en ontwikkelingen
Op de vraag wat de trends en ontwikkelingen zijn die momenteel spelen binnen de stedelijke ontwikkeling specifiek binnen Amsterdam, antwoordt Theo Dohle: ‘Wij constateren drie trends. Ten eerste, Amsterdam lijkt zijn aantrekkingskracht op gezinnen te herwinnen. Waar tien jaar geleden families met vooral kleine kinderen massaal uit de hoofdstad wegtrokken naar Vinex wijken in Almere en Leidschenrijn, zie je dat er net als in het buitenland steeds meer gezinnen in mooie, geschikte appartementen wonen. Verder neemt de druk op de woningmarkt in Amsterdam toe. De vraag is nog altijd groter dan wat de stad op dit moment te bieden heeft. En tot slot zie je dat de groeigemeenten rondom Amsterdam, zoals Diemen, steeds meer naar Amsterdam toekruipen. Er zal één grote metropool ontstaan in de toekomst.’
Openbare ruimte
En het water? Hoe zit het daarmee? Bergwijkpark is van nature geen waterrijke omgeving. Theo Dohle antwoordt dat de grachten voor een deel worden aangelegd en voor een deel worden aangesloten op bestaande waterlijnen. Het lijkt omslachtig en kostbaar, maar Sjoerd Soeters heeft heel bewust naar een balans gezocht tussen de woonblokken, het park, het groen en dus het blauw. Theo Dohle: ‘Wil je een duurzaam concept neerzetten dat geschikt is voor de toekomst, dan zul je moeten investeren in de openbare ruimte. Dat heeft Sjoerd Soeters gedaan.’
Sydhavn en Java-eiland
Holland Park kent zijn oorsprong in het project Sydhavn in het Deense Kopenhagen. De gemeente Kopenhagen wilde een ontwerp voor de transformatie van het zuidelijke havengebied van de stad tot woongebied, naar het voorbeeld van Java-eiland in Amsterdam. Een Deens comité maakte daarvoor een studie van diverse havenontwikkelingen in Europa, en daarbij viel Java-eiland bij hen het meest in de smaak.
Overeenkomsten en verschillen
In het Sydhavn plan zitten zowel overeenkomsten als grote verschillen met het Amsterdamse ontwerp. Zo is Sydhavn een zeer groot gebied, vijf maal groter dan het Java-eiland. Het ontwerp beslaat vier schiereilanden, die in verschillende fases werden ontwikkeld. Anders dan het Java-eiland bestaat Sydhavn helemaal uit stadsblokken, die zo zijn gesitueerd dat ze aan alle kanten op het water zijn georiënteerd. Hiervoor zijn aan het gebied kilometers gracht toegevoegd. Dat ging in Sydhavn veel gemakkelijker dan in Amsterdam, waar eerst U-vormige aquaducten op palen in het water moesten worden gezet. In Kopenhagen kon worden volstaan met damwanden, waarna de grachten eenvoudig met water konden worden gevuld.
Blokken
Als uitgangspunt voor de blokgrootte in Sydhavn is de maat van de grote stadsblokken in de binnenstad van Kopenhagen genomen. Net als op het Java-eiland zijn over de grachten bruggen aangelegd die een beetje bol zijn, waardoor ze ritmiek geven aan de openbare ruimte. Ook de knikken en bochten in de grachten zorgen voor steeds andere ruimtelijke effecten en zichtlijnen. In de vier deelgebieden van het plan wordt steeds het zelfde stedenbouwkundige principe gebruikt van stadsblokken omgeven door water, geknikte grachten en bruggen.
Sluseholmen
De eerste uitwerking van het Sydhavn-plan is het eiland Sluseholmen, eveneens ontworpen door Sjoerd Soeters. Het eiland wordt gekenmerkt door een weids uitzicht op het omringende water en een intiemere binnenkant. Het binnengebied wordt gevormd door een gebogen hoofdgracht en een aantal korte dwarsgrachten.
Grachten
De grote stadsblokken liggen met één kant aan het grote water en met de andere kanten aan deze nieuwe grachten. Aan de zonkant van elke gracht loopt een smalle kade en aan de andere kant staan de gebouwen direct met hun voeten in het water. Doordat de hoofdgracht een bocht heeft gekregen, worden bovendien de nabijgelegen industrie- en kantoorgebouwen aan het zicht onttrokken.
Woningen
In de hoven van de blokken zijn tuinen aangelegd, met daaronder ruimte om te parkeren. Elk stadsblok bestaat uit verschillende woningtypen. Aan het grote water liggen appartementsgebouwen en aan de dwarsgrachten individuele grachtenhuizen, die bestaan uit gestapelde maisonnettes.
Verschillende stijlen
Net als op het Java-eiland zijn in Sluseholmen de verschillende delen door diverse, in dit geval Deense architecten uitgewerkt. Er zijn architectonische richtlijnen opgesteld voor materialen, kleuren, ruimtelijke effecten en bebouwingshoogte, die er voor moeten zorgen dat elk stadsblok een eenheid blijft en aansluit bij het grotere geheel.
Voorzieningen
Even terug naar de praktijk van Holland Park. Het gehele project zal zes jaar in beslag nemen. Kunnen de bewoners in de tussentijd wel gebruik maken van de verschillende voorzieningen? Theo Dohle: ‘De eerste fase is gepland tegenover het terrein van Campus Diemen Zuid. Bewoners kunnen dus gebruik maken van de voorzieningen die zijn aangelegd voor de studenten die er nu al wonen, zoals cafés, restaurants en een supermarkt. Gaandeweg zullen geleidelijk steeds meer voorzieningen worden toegevoegd.’
Praktisch
Eind januari zijn 131 appartementen uit het eerste bouwblok in de verkoop gegaan. In vier weken tijd zijn er tussen de 60 en 70 woningen verkocht. Om te kunnen starten met bouwen, is een minimale afname nodig van 70 procent, dat zijn zo’n 90 appartementen. Theo Dohle: ‘Dat gaan we snel halen. Daar ben ik van overtuigd.’
Bouw
Holland Park is een initiatief van Snippe Projecten in samenwerking met Bouwaccent. De bouw van de eerste twee woonblokken is aanbesteed aan UBA uit Uithoorn. Inmiddels is de sloop gestart. Aardig detail is dat het fijne gruis dat hierbij ontstaat, wordt hergebruikt voor de bouw van de infrastructuur. Dit bespaart niet alleen grondstoffen, maar scheelt ook aanzienlijk in de af- en toevoer van bouwmaterialen. Deze zomer start de bouw. De eerste woningen worden naar verwachting medio 2016 opgeleverd.
